BỆNH NUY
A- NGUYÊN VĂN :
Ngủ tạng sử nhân nuy ha dã ?
Phế nhiệt diệp tiêu(2), tắc bì mao hư nhược cấp bạc (3), trước tắc sinh nuy tịch(4)dã. Tâm khí nhiệt, tắc hạ mạch quyết nhi thượng, thượng tắc hạ mạch hư, hư tắc sinh mạch nuy, khu chiết khiết(5), kính tung nhi bất nhậm dịa dã. Can khí nhiệt, tắc đởm tiết khẩu khổ cân mạc(6) can, cân mạc can tắc cân cấp nhỉ loan, phát vi cân nuy. Tỳ khí nhiệt, tắc vị can nhi khát, cơ nhục bất nhân, phát vi nhục nuy. Thận khí nhiệt, tắc yêu tích bất cử, cốt khô nhi tủy giảm, phát vi cốt nuy.
(Tố- vấn : Nuy luận)
c- DỊCH NGHĨA NGUYÊN VĂN :
Tại sao ngũ tạng đểu có thể sinh ra chứng bệnh bại liệt ?
Phế khí nhiệt thì tân dịch bị tiêu hao, lá phổi khô héo, phê không nhu dưỡng được da nên lông da mỏng và yếu, nhiệt khí lưu lại ở phế lâu ngày, hai chi dưới bị bại liệt thành chứng nuy tịch không đi được. Tâm khí nhiệt, thì có thể làm cho huyết mạch bên dưới thượng nghịch, gây nên chứng trên thịnh dưới hư, huyết hư thì sinh chứng mạch nuy. Tứ chi các khớp bại xui như gãy không cử động được, chân bị liệt không thể xuống đất bước đi được. Can khí nhiệt thì mật tràn lên khiến miệng đắng, âm huyết bị hao tổn không nuôi dưỡng được gân mạch, nên màng gân khô và co rút lại thành chứng cân nuy. Tỳ khí nhiệt thì tân dịch của vị bị hao tổn nên miệng khát, cơ bắp mất sự nuôi dưỡng nên sinh chứng tê dại, bại xụi, gọi là nhục nuy. Thận khí nhiệt thì tinh dịch bị hao kiệt, xương khô, tủy giảm, eo lưng xương sống không cử động được thành chứng cốt nuy.
D-CHÚ THÍCH :
(1) Nuy Bệnh bại liệt. Có nhiều tên tùy theo mô bệnh mà đặt tên gọi như : nuy tịch, mạch nuy, cân nuy, nhục nuy, cốt nuy.
(2) Tiêu : Khô héo.
(3) Bạc : Suy yếu, bức bách.
(4) Tịch Chân yếu không đi đứng được.
(5) Khu chiết khiết : Khu là chỉ các khớp ở tứ chi giống như then chốt. Chiết là gãy. Khiết là chỉ cử động. Ý nói các khớp tứ chi bị bại xụi như gãy không sao cử động được.
(6) Cân mạc : Theo Sách Loại kinh :“Những màng mỏng liên kết giữa thịt và tạng phủ đều gọi là mạc, là tấm bình phong ngăn cách khí huyết, cho nên chổ có cân mạc là nơi lạc mạch phân chia và khí huyết hội tụ.
E- LỜI BÀN :
Thiên kinh văn này bàn về bệnh lý của chứng bệnh bại liệt của ngũ tạng gọi là “ngũ nuy”. Nguyên nhân chính gây bệnh là do ngũ tạng khí nhiệt làm cho tân dịch, tinh huyết bị tiêu hao, không nuôi dưỡng được da, thịt, gân mạc, xương khớp cùng các tổ chức khác trên cơ thể, trong các đoạn kinh văn sau còn đề cập đến một số nguyên nhân gây bệnh khác như do tình chí buồn bực, bi ai, dục vọng không đạt, phòng sự dâm dục quá độ, đi xa mỏi mệt, thời tiết nóng nực, nơi ở ẩm thấp vv…Nhưng nói chung nguyên nhân chính vẫn là do chính khí hư.
Bệnh nuy khiến các đường gân mạch bị thương tổn, nên kinh văn đề xuất nguyên tắc “Trị nuy độc thủ Dương minh”, nghĩa là trị bệnh nuy phải lấy Dương minh kinh làm chính. Vì Dương minh kinh nhiều khí nhiều huyết, là cái bể của ngũ tạng lục phủ, là suối nguồn vệ, khí, dinh, huyết của cơ thể, chủ nuôi dưỡng các đường gân mạch. Tuy nhiên, do bệnh tà xâm nhập vào các tạng phủ có khác, các chứng trạng cũng không giống nhau, cho nên trên lâm sàng cần phải tùy chứng mà biện chứng luận trị mới được.
