CHỨC NĂNG CỦA NGŨ TẠNG VỚI BỆNH THẦN CHÍ
A- NGUYÊN VĂN :
Can tàng huyết, huyết xá hồn(1), can khí hư tắc khủng, thực tắc nộ. Tỳ tàng dinh, dinh xá ý(2), tỳ khí hư tắc tứ chi bất dụng, ngũ tạng bất an, thực tắc phúc trướng kinh sưu(3)bất lợi. Tâm tàng mạch, mạch xá thần(4), tâm khí hư tắc bỉ, thực tắc tiếu bất hưu. Phế tàng khí, khí xá phách(5), phế khí hư tắc tị tắc bất lợi thỉểu khí, thực tắc suyễn hát(6), hung dinh ngưỡng tức(7). Thận tàng tinh, tinh xá chí(8), thận khí hư tắc quyết(9), thực tắc trướng, ngũ tạng bất an. Tất thẩm ngủ tạng chỉ bệnh hình, dĩ tri kỳ khí chi hư thực, cẩn nhỉ điều chỉ dã.
(Linh khu : Bản thần)
C- DỊCH NGHĨA NGUYÊN VĂN :
Can tàng huyết, hồn nương tựa huyết. Can khí hư, người hay sợ hãi, can khí thịnh người hay nóng giận.
Tỳ tàng dinh khí, ý niệm nương tựa dinh khí. Tỳ khí hư thì khiến tứ chi cử động không linh hoạt, ngũ tạng sẽ không được điều hòa, tỳ khí thực thì vùng bụng sẽ trướng mãn, kinh nguyệt không điều hòa, đại tiểu tiện không thông lợi.
Tâm tàng thần, thần nương tựa huyết mạch. Tâm khí hư hay có tâm tư đau buồn, tâm khí quá thịnh thì hay cười không nín được.
Phế tàng khí, phách nương tựa ở nguyên khí. Phế khí hư thì người hay nghẹt mũi, hô hấp không thông suốt, hay hụt hơi, phế khí thực thì người suyễn thở, ngực đầy, thậm chí phải ngửa mặt há mồm thở dốc.
Thận tàng tinh, ý chí của người nương tựa ở tinh khí. Thận khí hư thì tay chân lạnh toát, thận có thực tà thì người mắc bệnh phù trướng và liên lụy đến ngũ tạng cũng không yên. Cho nên nói, trị bệnh phải thẩm xét chứng trạng của ngũ tạng để tìm hiểu nguyên khí hư thực, sau đó cẩn thận tiến hành điều trị.
D- CHÚ THÍCH :
(1) Hồn Những tri giác cơ năng hoạt động theo thần gọi là hồn.
(2) Ý Những tình ý vui buồn gọi là ý.
(3) Kinh sưu Kinh là chỉ kinh nguyệt. Sưu là chỉ đại tiểu tiện.
(4) Thần Những tinh chất tiên thiên tạo thành con người và những chất tinh vi hấp thụ từ hậu thiên được gọi là tinh. Hai tinh chất âm dương kết hợp sản sinh cơ năng hoạt động của sinh mạng được gọi là thần.
(5) Phách é&: Những cơ năng hoạt động ra vào đi cùng với tinh khí gọi là phách.
(6) Suyễn hát : Hơi thở gấp, suyễn thở ồ ồ.
(7) Hung dinh ngưỡng tức: Hung dinh là chỉ ngực trướng mãn đầy tức, ngưỡng tức là ngửa mặt thở dốc.
(8) Chí Chí khí được từ sự tích lũy của ý. Chí nương tựa ở thận tinh.
(9) Quyết Chỉ khí nghịch tay chân lạnh toát.
