SỮA TỰ CHẢY
Sữa của đàn bà sau khi sinh, dù không cho con bú cũng tự chảy ra, cũng có khi đang có thai mà sữa tự chảy ra, gọi là chứng ‘Nhũ Khấp’, Nhũ Trấp Tự Xuất.
Nguyên nhân có thể do cơ thể người mẹ sung sức, sữa nhiều quá, căng lên và chảy ra một ít hoặc có khi sữa đang cương lên, chỉ nghĩ đến sữa là lập tức sữa chảy ra, hoặc lúc mới cai sữa, sữa không bị hết mà lại tự chảy ra, đều được xếp vào loại sữa tự chảy.
Nguyên Nhân
Do khí huyết đều hư, do hư yếu nên không cầm được sữa. Hoặc do Can kinh có uất nhiệt gây nên.
Khí Hư Không Nhiếp Được:: Do sau khi sinh, mất máu, khí bị hao, hoặc ăn uống lao nhọc quá sức khiến cho TỳVị bị tổn thương, không kềm chế được sữa khiến cho sữa tự chảy ra.
Can Kinh Uất Nhiệt: Sau khi sinh, tình chí bị uất ức, uất lâu ngày hóa thành hỏa hoặc do quá tức giận làm tổn thương Can, Can hỏa quá thịnh, sơ tiết thái quá, nhiệt theo sữa đi lên khiến cho sữa tự chảy ra.
Nguyên Tắc Điều Trị
Nếu do khí huyết đều hư, mạch Vi Nhược, nên dùng bài Thập Toàn Đại Bổ làm chủ. Sách ‘Nữ Khoa Kinh Luân’ viết: “Sau khi sinh, sữa tự ra, do Vị khí suy yếu, dùng thuốc bổ sẽ khỏi”. Sách ‘Y Tông Kim Giám’ viết: “Sau khi sinh sữa ra nhiều không cầm, do khí huyết quá suy, dùng bài Thập Toàn Đại Bổ, tăng lượng Nhân sâm và Hoàng kỳ lên”.
Nếu vì can kinh uất nhiệt, nên dùng bài Tiêu Dao Tán gia vị làm chủ.
Nếu do khí huyết thịnh vượng, vú sưng tấy lên nên sữa tự chảy ra, là trạng thái sinh lý bình thường, không phải bệnh lý, cho nên cần phải phân biệt nếu thuộc về sinh lý mà không cần cho con bú, nên dùng Mạch nha 30~60g sắc uống thì sữa sẽ trở về. Nếu muốn hết sữa, nên uống bài Miễn Hoài Thang (Qui vĩ, Xích thước, Hồng hoa, Ngưu tất) để thông kinh nguyệt thì sữa tự dứt.
Biện Chứng Luận Trị
Khí Huyết Đều Hư: Sản phụ vú không căng đầy, sữa tự chảy ra, sắc mặt nhạt hoặc vàng nhạt, da khô, suy nhược, gầy yếu, sợ lạnh, váng đầu, ù tai, hồi hộp, hơi thở ngắn, đại tiện khi lỏng khi ít, tiểu nhiều lần, lưỡi nhạt, ít rêu, mạch Hư Tế.
Điều trị: Ích khí, cố nhiếp.
Dùng bài Thập Toàn Đại Bổ Thang bỏ Xuyên khung, Nhục quế thêm Ngũ vị tử, Khiếm thực (Giản Minh Trung Y Phụ Khoa Học).
Dùng bài Bổ Trung Ích Khí Thang thêm Khiếm thực, Ngũ vị tử.
Can Kinh Uất Nhiệt: Phụ nữ sinh đẻ, sữa tự ra, mặt xanh vàng, có khi sốt, cơ thể gầy ốm, tinh thần uất ức, hay giận dỗi, váng đầu, sườn đau, miệng khô, bứt rứt, ngủ ít, táo bón, nước tiểu vàng nhạt, lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng mỏng, mạch Huyền Tế Sác, mạch chạy không thông.
Điều trị: Thư Can giải uất, thanh nhiệt, liễm nhũ.
Dùng bài Gia Vị Tiêu Dao Tán, hoặc Đơn Chi Tiêu Dao Tán bỏ Sinh khương, Bạc hà thêm Bồ công anh (Giản Minh Trung Y Phụ Khoa Học).
Dùng bài Đơn Chi Tiêu Dao tán thêm Mẫu lệ (sống), Hạ khô thảo (Thượng Hải Trung Y Phụ Khoa Học).
Y Án Sữa Ra Nhiều
(Trích trong ‘Nữ Khoa Chuẩn Thằng’
Một người đàn bà sinh làm việc mệt nhọc, bỗng nhiên sữa chảy ra như dội nước, hôn mê, nôn ra đờm. Đó là dương hư sinh ra chứng lạnh tay, lạnh chân, Rót cho uống Độc Sâm Thang thì tỉnh dậy ngay. Lại cho uống vài thang Thập Toàn Đại Bổ thì khỏi bệnh”.
