NHIỄM KHUẨN ĐƯỜNG SINH SẢN.
Định nghĩa:Nhiễm khuẩn đường sinh sản: bệnh lý viêm nhiễm tại cơ quan sinh dục, còn gọi là bệnh lây truyền qua đường tình dục, đóng vai trò quan trọng trong bệnh lý phụ khoa vì là nguyên nhân gây ảnh hưởng sức khoẻ và hoạt động sinh sản của người phụ nữ
Đặc điểm và yếu tố thuận lợi viêm nhiễm đường sinh sản :
Bệnh phổ biến, hay tập trung trong độ tuổi hoạt động sinh dục 80% những người bị bệnh phụ khoa có nhiễm khuẩn đường sinh sản.
Tất cả các bộ phận của đường sinh sản đều có thể bị viêm nhiễm .
Có thể gặp hình thái cấp và mãn tính, nhưng hình thái mạn tính hay gặp hơn cả, gây nhiều biến chứng(Vô sinh, RLKN, ung thư), chẩn đoán và điều trị gặp nhiều khó khăn .
Phát hiện bệnh sớm và điều trị có thể khỏi hẳn và tránh được biến chứng.
Điều kiện thuận lợi :
Lây truyền qua đường tình dục
Thủ thuật sản, phụ khoa .
Vệ sinh kém khi kinh nguyệt, giao hợp
Do bản thân người phụ nữ, người tình và cán bộ y tế.
Đặc điểm cấu tạo giải phẫu và hoạt động sinh lý của cơ quan sinh sản giúp cho mầm bệnh phát triển.
Mầm bệnh:
Vi Khuẩn: Lậu cầu( Gonocoque), Chlamydia Trachomatis, Giang mai, Tụ cầu, Gardenella Vaginalis, E. coli…
Ký sinh trùng: Nấm, Trichomonas, Vaginalis
Vi rút : HPV, HIV
Phân loại nhiễm khuẩn đường sinh sản:
Viêm âm hộ: Nấm âm hộ, Papilome, Condylome, vết trắng âm hộ, viêm tuyến Bartholin.
Viêm âm đạo: Do tất cả các mầm bệnh gây nên. Hay kết hợp với viêm cổ tử cung.
Viêm cổ tử cung: Đặc hiệu, không đặc hiệu, viêm ống cổ tử cung.
Viêm tử cung: Viêm niêm mạc tử cung cấp, mãn tính, viêm toàn bộ cơ tử cung.
Viêm phần phụ: viêm phần phụ cấp, mạn tính.
Triệu chứng
Khí hư:Triệu chứng chung, đặc trưng của nhiễm khuẩn đường sinh sản.
Dịch sinh lý : Dịch tiết CTC, âm đạo trong chu kỳ sinh sản.
Khí hư là dịch viêm đường sinh sản khiến người phụ nữ nhận thấy và khó chịu.
Phân loại khí hư: 3 loại
Khí hư trong.
Khí hư trắng
Khí hư đục
Triệu chứng, chẩn đoán và hướng xử trí của từng loại nhiễm khuẩn đường sinh sản( SGK):
Viêm âm đạo do nấm:
Điều kiện thuận lợi : phụ nữ có thai, đái đường, dùng kháng sinh kéo dài, dùng thuốc có estrogen, thuốc corticoit, thuốc chống ung thư, xà phòng pH a xit.
Triệu chứng: Ngứa rát âm hộ, khiến người phụ nữ gãi, âm hộ có vết xước, vùng viêm âm hộ có thể lan đến bẹn.
Ra khí hư trắng bột .
Âm đạo viêm đỏ, đầy khí hư trắng, lổn nhổn như cặn sữa.
CTC viêm, chạm vào chảy máu, bôi lugol nham nhở.
Xét nghiệm : soi khí hư đặc biệt giữa chu kỳ kinh, nhuộm Giemsa thấy các bào tử nấm đang mọc chồi, sinh sản (dạng đang hoạt động).
Kiểm tra nấm tóc, tay, chồng.
Chẩn đoán : dựa vào triệu chứng lâm sàng và xét nghiệm thấy nấm.
Điều trị Nistatin uống cả 2 vợ chồng và đặt âm đạo (Mycostatin, Mycostat).
Thuốc thay đổi môi trường âm đạo: Natribicarbanat, glyxerin borat
Mỡ Nistatin bôi ngoài da, âm hộ.
Viêm âm đạo do Trichomonas:
Điều kiện thuận lợi: Người thiểu năng nội tiết môi trường âm hộ âm đạo kiềm, sức khoẻ suy giảm, lây qua nguồn nước, nam giới là người mang ký sinh trùng ở đường tiết niệu nhưng không mắc bệnh.
Triệu chứng : Rát nóng âm hộ, đau khi giao hợp.
Khí hư xanh vàng, có bọt, có mùi hôi.
Âm đạo viêm đỏ chạm vào chảy máu. Bôi lugol có hình ảnh sao đêm.
Xét nghiệm soi tươi khí hư thấy Trichomonas, lấy khí hư trước và sau khi có kinh.
Điều trị : Flagyl uống và đặt âm đạo trong 3-6 vòng kinh, điều trị cả 2 vợ chồng.
Viêm âm đạo do Chlamydia:
Hay có viêm phần phụ cấp hay bán cấp. Có giai đoạn ủ bệnh: 3-21 ngày, hay gặp ở gái mãi dâm.
Không có triệu chứng đặc trưng ra khí hư nhiều màu trắng, vàng, có thể kèm theo đau bụng, sốt nhẹ.
Âm đạo cổ tử cung viêm
Hạch bẹn sưng to có thể vỡ ra mủ vàng quánh .
Thăm âm đạo phát hiện viêm phần phụ kèm theo.
Xét nghiệm: không tìm thấy được vi khuẩn, chỉ phát hiện được sự có mặt trong cơ thể qua các phản ứng huyết thanh đặc biệt: test chlamydia.
Điều trị : Tetraxyclin, doxyxyclin 200 mg/ngày trong 10 ngày.
Viêm âm đạo do lậu cầu
Có đợt viêm cấp, viêm phần phụ, viêm phúc mạc tiểu khung hay gặp ở gái mãi dâm, quan hệ tình dục với những đối tượng mắc bệnh .
Ra khí hư nhiều màu trắng, xanh. Đái ra mủ
Viêm tuyến bartholin, có vết chợt ở âm hộ, sùi âm hộ.
Khám cả bạn tình có viêm ở bao qui đầu, đái mủ.
CTC âm đạo viêm, có vết loét CTC, hay sùi mào gà.
Viêm phần phụ, viêm tiểu khung, viêm phúc mạc.
Soi tươi khí hư, mủ đường tiết niệu, mủ tuyến Skene thấy song cầu hình hạt cà phê trong tế bào.
Phản ứng huyết thanh.
Điều trị: Nhóm penixillin, sullfamid toàn thân và liều cao có liều tấn công và củng cố.
Viêm âm đạo do tạp khuẩn
Hay gặp ở người già, trẻ em, người bị cắt 2 buồng trứng
Ra khí hư đục
Viêm âm hộ, âm đạo. Âm đạo teo, cổ tử cung có xuất huyết dưới liên bào. Bắt mầu lugol nhạt
Soi tươi thấy tạp khuẩn.
TB âm đạo nội tiết biểu hiện thiểu năng estrogen .
Điều trị : thuốc kháng sinh kết hợp với estrogen ( colpotrophin ).
Viêm cổ tử cung mạn tính:lộ tuyến CTC, viêm CTC do lao .
Hay kèm theo viêm âm đạo, với những mầm bệnh như viêm âm đạo .
Tổn thương CTC sau những thủ thuật sản phụ khoa.
Có thể viêm lỗ ngoài CTC, viêm ống CTC.
CTC mất lớp liên bào lát( loét), tái tạo lành tính (nang naboth, cửa tuyến, đảo tuyến), tái tạo nghi ngờ (Vết trắng, lát đá, chấm đáy) chạm vào chảy máu nếu tổn thương mới. Test Lugol(+)
Soi tươi khí hư tìm nguyên nhân gây bệnh
TBÂĐ – CTC
Soi CTC đánh giá tổn thương, sinh thiết vùng nghi ngờ làm GPBL
Nạo thăm dò ống CTC
Chẩn đoán phân biệt ung thư CTC
Điều trị: chống viêm, đốt tuyến bằng hoá chất, đốt điện, nhiệt, áp lạnh hay laser. Nếu viêm mạn tính hay nghi ngờ cắt cụt hay khoét chóp CTC.
Viêm nội mạc tử cung mạn tính.
Thường có tiền sử viêm cấp điều trị không triệt để. Sau thủ thuật sản phụ khoa không đảm bảo vô khuẩn.
Ra khí hư, rong kinh, ra máu trước kinh, giữa chu kỳ kinh
Khám CTC ÂĐ có viêm, khí hư chảy ra từ trong buồng TC
TC to hơn bình thường, ít di động, trong những đợt cấp có thể thấy tử cung to, di động tử cung đau. Có thể kèm viêm phần phụ .
Xét nghiệm: cấy khí hư, cấy máu kinh tìm nguyên nhân và làm kháng sinh đồ, siêu âm tìm nguyên nhân rong huyết .
Nạo niêm mạc tử cung làm GPBL
Chẩn đoán phân biệt : ung thư nội mạc tử cung , chorio
Điều trị : chống viêm bằng kháng sinh toàn thân, nạo nội mạc tử cung, vòng kinh nhân tạo
Viêm phần phụ: viêm vòi trứng, buồng trứng và dây chằng
Nguyên nhân thường do lậu cầu hay chlamydia. Gặp ở người trẻ nhiều bạn tình, gái mãi dâm.Thể không điển hình hay gặp nên chẩn đoán khó, muộn
Nguyên nhân là những nguyên nhân gây viêm nhiễm đường sinh sản.
Đường lan truyền phổ biến nhất là lan từ dưới lên theo đường trực tiếp CTC, ÂĐ lên tử cung và 2 phần phụ, có thể lan theo đường bạch mạch hay đường máu.
Phân loại : viêm phần phụ cấp, mạn tính, có thể điển hình và không điển hình.
Triệu chứng :
Đau bụng, thường đau 2 bên hố chậu, nghỉ ngơi đau bụng giảm. Sốt cao, có thể sốt âm ỉ, sốt về chiều. Ra nhiều khí hư .
Khám lâm sàng thấy CTC -ÂĐ viêm, đỏ. Tử cung di động đau. Phần phụ 2 bên nề, ranh giới không rõ ràng, ấn rất đau. Các túi cùng nề ấn đau
Xét nghiệm CTM biểu hiện nhiễm khuẩn bạch cầu tăng cao, tốc độ lắng máu, CRP dương tính cho phép chẩn đoán nhiễm khuẩn và là yếu tố theo dõi trong điều trị .
Soi tươi khí hư tìm vi khuẩn gây bệnh và làm kháng sinh đồ
Siêu âm thấy có âm vang không đều 2 bên hố chậu. Loại trừ khối u phần phụ.
Chụp tử cung vòi trứng trong trường hợp viêm mạn tính, soi ổ bụng đánh giá tổn thương vòi trứng và buồng trứng, điều trị vô sinh .
hCG nước tiểu hay máu loại trừ có thai.
Phản ứng miễn dịch trong chẩn đoán viêm do lậu cầu, giang mai và chlamydia.
Chẩn đoán phân biệt :
Viêm phần phụ cấp: chẩn đoán phân biệt với chửa ngoài TC, u buồng trứng xoắn, viêm ruột thừa
Viêm phần phụ mạn tính: sỏi niệu quản, u nang buồng trứng, lạc nội mạc tử cung.
Hướng xử trí :
Nguyên tắc :
Điều trị cả 2 vợ chồng hay bạn tình .
Điều trị kéo dài, theo nguyên nhân và kháng sinh đồ .
Điều trị toàn thân và tại chỗ
Viêm phần phụ cấp điều trị kháng sinh phối hợp, theo kháng sinh đồ.
Tiến triển ứ mủ tiểu khung thì dẫn lưu qua túi cùng douglas
Viêm phần phụ mạn tính : kháng sinh, lý liệu pháp chạy sóng ngắn, bó nến.
Vô sinh, đau nhiều ảnh hưởng đến sức khoẻ mổ nội soi cắt bỏ phần phụ hay mở thông làm lại loa vòi.
Hướng phòng bệnh
Giáo dục giới tính, vệ sinh kinh nguyệt, vệ sinh thai nghén.
Khám phụ khoa định kỳ .
Tôn trọng các nguyên tắc vô trùng trong thủ thuật, bệnh viện .
Quản lý, chăm sóc và điều trị những đối tượng mắc bệnh xã hội. Có phối hợp y tế với các tổ chức xã hội.
