NGUYÊN NHÂN VÔ SINH NỮ

Vô sinh do âm đạo

DỊ dạng:

Không âm đạo thường kết hợp không tử cung chỉ có thể giải quyết bằng thụ tinh trong ống nghiệm (TTTON) gửi bào thai trong tử cung người khác.

Vách ngăn âm đạo có thể là nguyên nhân vô sinh. Thường kèm theo tử cung đôi, có chung một cổ hay có hai cổ tử cung.

Viêm âm đạo:

được điểu trị tốt trước khi làm các thám dò vô sinh đã kịp có thai thì mối kết luận vô sinh do viêm âm đạo.

Vô sinh do cổ tử cung

Chít cổ tử cung:

Có thể do dị dạng, do đốt điều trị tổn thương cổ tử cung quá sâu, quá rộng vào ống cô tử cung, làm mất khả năng tiết dịch cổ tử cung vào ngày phóng noãn, không thuận lợi cho sự di chuyển của tinh trùng.

Cổ tử cung nhỏ:

thường kết hợp với tử cung nhi dạng trong trường hợp thiểu năng buồng trứng (xem phần vô sinh do cổ tử cung).

Niêm dịch cổ tử cung ít, quá đặc:

không thích hợp cho tinh trùng di chuyển, có thể do nội tiết, có thể do tổn thương niêm mạc cổ tử cung. Niêm dịch bị nhiễm khuẩn, diệt tinh trùng. Niêm dịch có kháng thể kháng tinh trùng làm cho tinh trùng bị ngưng kết không di chuyển được.

Vô sinh do tử cung

Dị dạng:

Vách ngăn tử cung hoàn toàn hay không hoàn toàn.

Tử cung kém phát triển:

Thường là nguyên nhân của sẩy thai liên tiếp và vô sinh.

Tư thế bất thường của tử cung.:

Tử cung gấp sau kèm viêm dính quanh tử cung, vòi trứng gấp hoặc tắc gây vô sinh. Tử cung gấp sau nhiều do thiếu dinh dưỡng, lao động nặng nhọc, các dây chằng yếu hay gặp ở phụ nữ nông thôn Việt Nam trong 70% người đến khám phụ khoa, nhưng không phải ai cũng không đẻ được.

Các khối u cơ xơ tử cung :

có thề làm tắc vòi hoặc ngăn cản sự làm tổ của trứng.

Dính buồng tử cung:

sau đẻ, sau nạo hoặc do lao. Mất hết lớp niêm mạc hoạt động không thể điều trị có kinh và có thai được.

Vô sinh do buồng trứng

Không buồng trứng:

Phụ nữ không dậy thì, nhiễm sắc đồ bình thường hay thiếu X. Điều trị vòng kinh nhân tạo ra kinh được thì có thể điều trị vô sinh bằng TTTON với noãn của người cho.

Loạn sản buồng trứng (ovarian dysgenesy):

Điển hình là hội chứng Turner, ngưdi thấp dưối 150 cm, cổ có nếp da chân vịt, nhiễm sắc đồ 45,xo. Điều trị vòng kinh nhân tạo, TTTON với noãn của người cho.

Các khối u buồng trứng:

Có thể có kinh và có thai được. Nên bóc tách các u lành buồng trứng. Phần còn lại và buồng trứng bên kia có thể hoạt động bình thường, có kinh và có thai được.

Suy sớm buồng trứng (premature ovarian failure – POF).:

Một thế của mãn kinh sớm. Buồng trứng cạn kiệt các nang nguyên thuỷ. FSH tăng do thiếu cơ chế feedback âm của estrogen. Điều trị vòng kinh nhân tạo, TTTON vối noãn của người cho.

Buồng trứng kháng gonadotropin (resistant ovarian syndrome – ROS):

Một thể giông mãn kinh sớm nhưng buồng trứng còn các nang nguyên thuỷ. Các nang này không chịu sự kích thích của Gn mức độ thông thường, không trưởng thành, không tiết ra estrogen, nên không có feedback âm, Gn được giải phóng tự do, FSH cao. Chẩn đoán nhờ làm sinh thiết buồng trứng, làm giải phẫu bệnh lý. Điều trị tăng kích thích buồng trứng có thể ra kinh được hoặc có thai.

Buồng trứng bị diệt bởi hoá chất hoặc tia xạ :

trị liệu ung thư vùng tiểu khung. Nếu còn muôn có thai, ngày nay với kỹ thuật mới người ta sinh thiết cất giữ các noãn bằng đông lạnh, để rồi khi cần thiết lấy ra làm TTTON.

Vô sinh do bệnh lý vùng thẩn kinh trung ương-dưới đồi-tuyến yên

Các sang chấn tâm thần, các stress đều có thê ảnh hưởng đến trục điều hoà sinh sản dưối đồi-tuyến yên- buồng trứng.

Bệnh lý vùng dưới đồi gây không phóng noãn mạn tính do rối loạn chức năng sản sinh GnRH theo nhịp độ. Gồm có những biểu hiện lâm sàng như sau:

• Bệnh chán ăn tâm thần (anorexia nervosa) và chứng ăn vô độ (bulimia).
• Sút cân đơn thuần, ăn kiêng hoặc thiếu dinh dưỡng.
• Thể thao và vô kinh.

Vô kinh nguyên nhân tâm lý.

• Mang thai giả (pseudocyesis).
• Bệnh suy nhược toàn thân.

Thê thiếu hụt gonadotropin đơn thuân (hội chứng

Kallmann nữ giới – female Kallmann’s syndrome)

Bệnh lý vùng dưới đồi-tuyến yên cơ năng và thực thể (xem phần vô sinh không phóng noãn)

Tăng prolactin huyết thanh gây không phóng noãn do nhiều nguyên nhân khác nhau.

VÔ SINH DO CỔ TỬ CUNG

CỔ tử cung như là một van sinh vật trong các giai đoạn khác nhau của chu kỳ kinh nguyệt, ngăn cản hay cho phép sự di chuyển tinh trùng vào tử cung. Niêm dịch cổ tử cung do các tuyến trong lòng ống cổ tử cung tiết ra, thay đổi tuỳ theo hormon lưu thông trong tuần hoàn máu, đặc biệt là estradiol.

Những bất thường cổ tử cung, hoặc thực thê hoặc cơ năng là nguyên nhân vô sinh trong số 10-15% các cặp vỢ chồng mong con.

Sự di chuyển của tinh trùng qua cổ tử cung không thụ động mà như động lực của cả tinh trùng và nội mạc cô tử cung. Môi trường acid của âm đạo tiêu diệt phần lớn tinh trùng được phóng vào, chỉ có một số tinh trùng vượt được vào môi trường kiềm của cổ tử cung và di chuyển trong lòng ông cổ tử cung.

Sự di chuyển tinh trùng là nhờ sự vận động bản thân tinh trùng và sự co thắt lớp cơ trơn của tử cung, một quá trình được sự giúp đỡ của cấu trúc kéo sợi của niêm dịch cổ tử cung. Một số tinh trùng leo lên được trong buồng tử cung, một số khác được giữ lại trong các nếp niêm mạc của ống cổ tử cung, sẽ từ từ giải phóng lên tử cung. Trong thời điểm này, số lượng tinh trùng sẽ giảm đi nhưng chất lượng của số còn lại sẽ tăng lên. Khả năng hoá của tinh trùng được thực hiện trong khi di chuyển trong niêm dịch cổ tử cung.