Bông Mã Đề 車前子
(XA TIỀN TỬ)
Tên dùng trong đơn thuốc:
Xa tiền tử, Xa tiền, Xa tiền thảo, sinh thục Xa tiền, Xa tiền nhân.
Phần cho vào thuốc:
Cả cây hoặc hạt
Bào chế:
Trước hết đãi rửa sạch đất cát, phơi khô. Nếu cho vào thuốc sắc thì sao qua. Nếu cho vào thuốc hoàn tán (viên và bột) thì ngâm rượu một đêm, hấp chín, nghiền nát làm thành bánh, phơi hoặc sấy khô rồi tán với thuốc. Cũng có thế tẩm nước muối, sao và sử dụng.
Tính vị quy kinh:
Vị ngọt, tinh hàn. Vào ba kinh can, thận, tiểu tràng.
Công dụng:
Lợi thủy, thanh nhiệt.
Chủ trị:
1 – Chữa chứng thủy tà, tiêu thủy thũng
2- Thông đi đái nhắt, (lâm lịch) cố thể sáng mắt, chữa mắt đò sưng đau.
ứng dụng và phân biệt:
-Công dụng cùa vị Xa tiền nói chung giống như Trạch tà. Trạch tà hay vê tiêu nước ỏ thận, Xa tiền chuyên về thông nước ở bàng quang. Cây (gồm bông và lá) thiên về lợi thấp nhiệt vô hình, hạt Xa tiền thiên về thông thủy dịch hữu hình (chất nước cụ thể).
-Mùa hạ có cây Bông má đề tươi dùng chữa nhiệt lỵ co’ hiệu quả.
Kiêng kỵ:
Người đi tiểu tiện quá nhiều, người bị thận hư không có thấp nhiệt đều cấm dùng.
Liều lượng:
Một đồng cân rưỡi đến ba đồng cân.
Bài thuốc ví dụ:
Bài xa tiền tử tán (bài thuốc trong Chứng trị chuẩn thằng) chữa cảm nắng no’ng, nôn mửa ia chảy, buồn bực bứt rứt khát nước, tiểu tiện không lợi. Xa tiền tử, Bạch phục linh, Trư linh, Hương nhu, Nhân sâm, các: vị tán thành bột, lấy Dăng tâm sắc nước làm thang để uống.
