Chữa phù thũng toàn thân bằng thuốc Nam có hiệu quả?

Bệnh nhân:

Kha Bôi B. (nữ). 10 tuổi.

Chứng bệnh:

Da xanh thịt nhão, sưng thũng cả người, đi cầu bón đái ít, bệnh đã hai tháng qua.

Vọng:

Xanh gầy, lưỡi thường, thịt nhão.

Thiết:

Lục mạch đi khẩn.

Kết luận:

Hàn kết tại can thận âm thũng.

Thuốc chữa:

Ôn tỳ, thấm thấp, hành khí tiêu thực.

Bài thuốc:

Thương truật 20g

Trần hì 12g
Hậu phác 12g

Sa nhân 10g
Can khương 02g
Cho uống 3 thang.

Cấm:

ăn uống đường, sữa, cam tươi, nước đá, nước dừa.

Tuần sau tái khám:

Các chứng đều bớt, hết sưng, người khỏe.
Thuốc uống, cho y đơn trên, dùng 9 thang nữa nhưng 5 thang sau mỗi thang thêm cám thuốc 12g

Khám lần cuối:

Bệnh khỏi hoàn toàn, cho Hương sa lục quân hoàn thêm 3 hộp để uống dần.
Ra Viện ngày 30-11-77.

THẢO LUẬN

Bệnh lý:

Nước ứ kết trong người làm sưng thũng cả người lên (không phải bệnh phù, phù là hơi ứ kết trong người mà phù to lên).
Mạch bại tay đều khấn tiểu là tỳ vị hư hàn, tỳ vị đã hư hàn thì ăn ít ăn, ăn không tiêu làm xanh gầy, thịt nhão đại tiện bón, nước tiểu vàng. Vàng là màu sắc của thổ, tỳ vị hư lạnh kém phần dương khí, không đủ ấm nóng để gạn lọc chảy trong họng, đem chất váng xuống đường đại làm phân vàng lại tiết ra đường tiểu làm nước tiểu vàng.
Vậy tỳ vị thiếu sức ấm nóng (dựơng khí) để dẫn nước ra đường tiểu cho nhiều mà nong nước (úng thủy) nên phát thũng, phần nhiêu do cam tích phát thũng gọi là Cam sũng. Cam sũng hay thũng là một ngoại chứng sẽ phát đỏ mũi, toét mắt, cam rãng.
Nội chứng thể hiện bụng to, ỉa chảy, phân tanh, khẳm có trùng; em nầy nội ngoại chứng ấy hoàn toàn không có mà phát thũng, thũng này chỉ là hàn thấp âm thũng.

Ylý:

Tỳ người mà trong người không phát nóng là thuần âm hàn, âm hàn phải ôn tỳ làm cho tỳ có dương khí, tỳ đã hàn lại thấp thũng thì phân ôn tỳ đó thêm phần thấm thấp, trong phần thấm thấp cũng phải kiêm có hành khí, tiêu thực.
Nói rằng hàn thấp ở can tỳ, ta cứ chữa tỳ hàn tức có chữa can chứ không phải dùng thuốc chữa can riêng.
Phép chữa không khi nào cho thuốc có tính phạm tới nguyên khí của trẻ em mà chỉ là bổ tỳ trợ vị. Để thẩm thấp, hành khí, tiêu thực, cho nguyên dương được tăng trưởng, Nguyên dương dã tăng trưởng thì ăn sẽ được nhiêu, tiêu hóa khóe, gạn lọc được chất trong đục, nước tiểu sẽ trong phân sẽ vàng, hết thũng.

Dược lý:

Thương truật, dùng nhiều nhất (quân) đê’ thảm thấp cho đái được nhiều và Thương truậl lại có chất cay để cho ra mồ hôi ấm ấm đôi chút nữa, thế là thấm thấp mà có tán thấp (dùng cám thuốc thay Thương truật cũng ý nghĩa ấy). Trấn bì, tiêu thực, tiêu đờm nhót tích trệ ở dạ dày. Hậu phác, hành khí tiêu thực mà chấn hưng trường vị, Trần bì và Hậu phác còn góp sức thấm thấp cho Thương truật mạnh lên.
Ba vị tức là Bình vị tán (bỏ Cam thảo, vì tất cả các loại phù thũng đều cấm dùng Cam thảo, do vậy mới cấm ăn các chất ngọt như đường sữa… cấm uống các chát như Cam tươi, nước dừa, nước đá lạnh, nếu cứ cho ăn thì không thể nào chữa, khỏi bệnh).
Sa nhân, hành khí khoan hung, tiêu thực, trợ tỳ (Sa nhân tuy 12g nhưng vì sao, bỏ vỏ, chỉ còn 6g, Can khương, ôn tỳ dương.
Cám thuốc, thấm thấp như Thương truật mà còn thêm chất trợ tỳ như Bạch truật. Nếu thiếu Thương truật ta dùng cám thuốc nhưng phải tăng đến 40g, cần sao quá đói với bệnh này.
Bài thuốc tuy lấy Bình vị làm chủ, nhung động lực chính là Sa nhân và Can khương, vì Bình Vị chỉ có công thấm nước đi, còn muốn khô ráo nóng ấm có sức mạnh thì phải có Sa nhân và Can khương.

Lương Y Việt Cúc – Việt Hoàn