Thế nào là chậm phát triển tâm thần?
Một người được xem là chậm phát triển tâm thần khi có đủ 3 tiêu chuẩn dưới đây:
-
Chỉ số thông minh (IQ) dưới 70-75.
-
Giới hạn đáng kể trong tối thiểu 2 lĩnh vực kỹ năng thích nghi.
-
Xảy ra từ tuổi nhỏ (dưới 18 tuổi).
Kỹ năng thích nghi quan trọng cho cuộc sống hằng ngày như thế nào?
Đây là những kỹ năng cần thiết để sống, làm việc và chơi trong cộng đồng. Những kỹ năng này bao gồm giao tiếp, tự chăm sóc, sinh hoạt trong gia đình, kỹ năng xã hội, giải trí, sức khỏe và an toàn, tự điều khiển, kỹ năng học văn hóa (đọc, viết, làm toán), làm việc trong cộng đồng. Bao nhiêu người bị chậm phát triển tâm thần?
Tại Việt Nam, chưa có thống kê chính xác về số liệu này. Tại Hoa Kỳ, nghiên cứu tần suất vào năm 1980 cho thấy 2,5%-3% tổng dân số có chậm phát triển tâm thần. Dựa trên điều ưa dân số năm 1990, ước lượng có 6,2 đến 7,5 triệu người có chậm phát triển tâm thần, gấp 10 lần bệnh bại não, gấp 28 lần khiếm khuyết ống thần kinh, gấp 25 lần chứng khiếm thị.
Chậm phát triển tâm thần có thể xảy ra ở mọi chủng tộc, màu da, trình độ văn hóa, xã hội, kinh tế, ở bất cứ gia đình nào. 1/10 gia đình tại Hoa Kỳ bị ảnh hưởng bởi chậm phát triển tâm thần.
Tại Đơn vị Tâm Lý, Bệnh Viện Nhi Đồng 1, lý do đến khám hàng đầu ở trẻ dưới 6 tuổi là chậm nói (50%) và chuyên viên tâm lý phát hiện triệu chứng chậm phát triển tâm thần qua các trắc nghiệm về chỉ số thông minh và kỹ năng thích nghi (30%). Còn đối với trẻ đã đến tuổi đi học (>6 tuổi), lý do đến khám nhiều nhất là khó khăn học tập, trong đó chậm phát triển tâm thần chiếm đa số và kế đó là rối loạn hành vi (tăng động kém tập trung).
Chậm phát triển tâm thần (CPTTT) ảnh hưởng thế nào lên con người?
87% có mức độ chậm phát triển nhẹ nên chỉ được phát hiện khi trẻ đi học và chậm tiếp thu bài học so với các bạn cùng trang lứa. Thái độ của cha mẹ và thầy cô thường cho rằng đây là những trẻ lười biếng, ham chơi, không chịu học, lì lợm, nên thường dùng roi vọt để sửa dạy trẻ. Nhưng càng dùng biện pháp mạnh bao nhiêu thì kết quả lại càng tệ bấy nhiêu, và chỉ sau đó, nhà trường và cha mẹ quyết định đưa trẻ đến chuyên viên để đánh giá về tuổi khôn của trẻ. Khi những trẻ này lớn lên, họ vẫn có thể sống tự lập trong cộng đồng và không được xem là người chậm phát triển.
Còn lại 13% dân số với chỉ số thông minh dưới 50. Những người này có chức năng rất hạn chế. Tuy nhiên với chương trình can thiệp sớm trước 6 tuổi, khi trưởng thành, những người này vẫn có thể sống thoải mái trong cộng đồng.
Làm thế nào để chẩn đoán CPTTT?
Trẻ cần được nhóm chuyên viên về phát triển trẻ em quan sát và thực hiện trắc nghiệm đánh giá chỉ số thông minh và kỹ năng thích nghi càng sớm càng tốt, nhất là trước tuổi đi học (6 tuổi).
Nguyên nhân gì đưa đến CPTTT?
Có rất nhiều nguyên nhân như:
- Di truyền và bẩm sinh, như những bệnh nhiễm khuẩn hoặc chịu ảnh hưởng bởi tia X của bà mẹ trong thai kỳ, rối loạn nhiễm sắc thể gây hội chứng Down, hội chứng nhiễm sắc thể X mỏng dòn.
- Vấn đề trong thai kỳ-, bà mẹ sử dụng rượu, xì ke, thuốc lá; bào thai bị suy dinh dưỡng, môi trường ô nhiễm, bệnh lý của bà mẹ như nhiễm toxoplasma, cytomegalovirus, rubella, giang mai,
- Vấn đề lúc sinh:stress gây chấn thương não của trẻ sơ sinh, sinh non, nhẹ cân lúc sinh.
- Vấn đề sau sinh: bệnh lý trẻ em như ho gà, sởi, viêm não, viêm màng não, ngộ độc chì, thủy ngân.
- Nghèo nàn và kém văn hóa: dẫn đến suy dinh dưỡng, thiếu chăm sóc y khoa, thiếu kích thích và môi trường sống không lành mạnh.
Làm thế nào phòng ngừa CPTTT?
Tầm soát một số bệnh ngay sau khi sinh như vàng da nặng và kịp thời điều trị.
Tiêm chủng để phòng ngừa bệnh ho gà, sởi, rubella, viêm màng não do Hib.
Mẹ tiêm phòng rubella trước khi quyết định mang thai.
Lấy chất chì ra khỏi môi trường để giảm tổn thương não ờ trẻ.
Đội nón bảo hiểm để giảm chấn thương sọ não.
Chương trình can thiệp sớm cho trẻ có nguy cơ cao.
Điều trị bằng AZT cho mẹ nhiễm HIV trong thai kỳ.
Bo sung acid folic cho mẹ để giảm nguy cơ khiếm khuyết ống thần kinh.
