Y dich – Pháp trị

PHÁP TRỊ

Theo âm Dương

Điều trị bệnhlà lập lại tình trạng quân bình âm Dương, Khí, Huyết. Có hai hướng điều trị chính: Bổ (thêm vào) và Tả (bớt đi).

Bổ âmBổ dương “Tráng Thủy chế Dương quang” “Dẫn Hỏa quy nguyên”

(Nội kinh) (Nội kinh)

Chính trị – Phản trị:

Chính trị (Nghịch trị): Dùng Nhiệt trị Hàn, dùng Hàn trị Nhiệt.

Phản trị (Tòng trị): Dùng Nhiệt trị Nhiệt (trong trường hợp chân Hàn giả Nhiệt, thí dụ: Tiêu chảy mất nước gây sốt cao phải cho thuốc Nhiệt), dùng Hàn trị Hàn (trong trường hợp chân Nhiệt giả Hàn, thí dụ: Sốt cao do nhiễm trùng gây trụy tim mạch phải cho thuốc Hàn Lương).

Dùng châm cứu trị bệnh:

Nguyên tắc “Theo Dương dẫn âm, theo âm dẫn Dương”: Bệnh thuộc Tạng (thuộc âm) dùng các huyệt Du sau lưng (Dương), bệnh thuộc Phủ (Dương) dùng các huyệt Mộ trước ngực bụng (âm).

Theo Ngũ hành: Hướng điều trị thường tuân theo một số nguyên tắc sau

Nguyên tắc “Con hư bổ mẹ, mẹ thực tả con”: Bổ Thận Thủy phải bổ thêm Can Mộc vì Thủy sinh mộc, hoặc tả thêm Tâm bào để chế bớt Hỏa vì Thủy khắc Hoả. Nguyên tắc này được ứng dụng nhiều trong Châm cứu. Thí dụ: Thay vì bổ Tỳ Thổ đang hư, ta bổ Hỏa vì Hỏa sinh Thổ; Bệnh Phế hư phải Kiện Tỳ (Bồi Thổ sinh Kim). Nguyên tắc này được ứng dụng nhiều nhất trong lãnh vực Châm cứu: Dùng huyệt Ngũ du để trị bệnh. Ngũ du huyệt được phân loại theo Ngũ hành rồi áp dụng nguyên tắc “Bổ mẹ Tả con” để trị bệnh:

Xếp loại Ngũ du huyệt theo Ngũ hành

Nguyên tắctương ứngcủa Ngũ hành: thay vì dùng thuốc nhuận trường ta lại dùng thuốc nhuận Phế (vì cả hai thuộc Kim).

Nguyên tắcthời sinh học(thời trị liệu học): Dựa vào Ngũ hành trong việc trị bệnh cũng được thể hiện qua học thuyết Ngũ vận Lục khí. Thí dụ: Năm Giáp Thổ vận thái quá nên mưa và khí ẩm lưu hành nhiều tạo thấp bệnh, Thổ khắc Thủy nên Thận Thủy thọ tà. Do đó trong các năm Giáp trị bệnh cần trừ Thấp, bổ Thận, v.v…

Tùy Lục khí mà dùng thuốc:

Thái Dương Hàn Thủy : Dùng vị Tân, Nhiệt.

Dương minh Táo Kim : Dùng vị Khổ, ôn.

Thiếu Dương Tướng Hỏa : Dùng vị Hàm, Hàn.

Thái âm Thấp Thổ : Dùng vị Khổ, Nhiệt.

Thiếu âm Quân Hỏa : Dùng vị Hàm, Hàn.

Quyết âm Phong Mộc : Dùng vị Tân Lương.

Theo học thuyết Thiên nhân hợp nhất

Trị bệnh:

Là đưa bệnh nhân trở lại thích nghi tốt với môi trường.

Nguyên tắc điều trị các bệnh mạn tính là:

Từ từ, từng chút một.

Đều đặn.

Tăng dần mức độ.

Tránh cô lập với môi trường sống.

Nguyên tắc điều trị toàn diện:

Tư tưởng của học thuyết Thiên nhân hợp nhất dẫn các thầy thuốc đến một quan điểm điều trị theo nguyên tắc toàn diện. Có thể tóm tắt nguyên tắc đó như sau:

Điều trị Phòng bệnh Phục hồi

Điều trị nguyên nhân Điều trị triệu chứng.

Điều trị cơ thể Điều trị tinh thần Điều trị mối quan hệ với môi

trường sống (môi trường tự nhiên lẫn xã hội).

Điều trị bằng thuốc Không bằng thuốc (Thầy thuốc đúng nghĩa là

người không bao giờ nói: “Không có thuốc làm sao trị bệnh?”).

Phối hợp vai trò của Bệnh nhân vai trò của Thầy thuốc vai trò của Người xung quanh.

Nguyên tắc điều trị này đòi hỏi thầy thuốc phải có hẳn một kế hoạch điều trị cho từng bệnh nhân theo thời gian lẫn không gian, và khuynh hướngcá nhân hóa việc điều trịlà một khuynh hướng tất yếu.

Như vậy, “phác đồ điều trị” chỉ là một cái sườn hướng dẫn việc trị bệnh chứ không thể là một công thức cứng nhắc bắt buộc phải noi theo.

Kê đơn:

Một đơn thuốc đúng tinh thần của học thuyết Thiên nhân hợp nhất phải thể hiện được nguyên tắc điều trị toàn diện đã nêu trên. Nghĩa là không chỉ có kê tên thuốc, liều lượng, cách dùng mà còn cần có những dặn dò kiêng cữ, hướng dẫn luyện tập, v.v…

Đánh giá một đơn thuốc hay, một thầy thuốc giỏi:

Theo tinh thần của học thuyết Thiên nhân hợp nhất, một đơn thuốc hay phải đáp ứng được các yêu cầu sau:

Có hiệu lực (Tính khoa học)

Có tính kinh tế, phù hợp với túi tiền của người bệnh (rẻ chưa chắc đã là

“kinh tế”)

Dễ tìm, dễ sử dụng (Tính phổ thông, đại chúng)

Làm gia tăng sức đề kháng (Tính tự lực).