BẢY MẠCH TƯỢNG CỦA TẠP BỆNH
Phiên âm:
Mạch chi chủ bệnh. Hũu nghi bất nghi. Âm dương thuận nghich Hung cát khả suy. Trung phong phù hoãn Cãp thực tắc ky. Phù hoạt trung đàm Trầm trì trung khí Thi quyết trâm hoạt Tốt bất tri nhân Nhập tang thân lãnh Nhâp phủ thân ôn.
Dịch nghĩa:
Bệnh chính của mạch. Có hợp hay không. Thuận nghịch âm dương. Suy ra lành dữ. Trung phong phù hoãn. Cấp thực thời kiêng. Phù hoat trúng đàm. Trầm tri trúng khí. Trầm hoat thi quyết. Hôn mê bất tình. Vào tạng nguôi lạnh. Vào phủ nguời ôn (nóng nhẹ).
Dịch theo lời giải:
Đoạn này nói vê triệu chứng của mạch bị trúng đột ngột. Mạch tượng là một trong những phản ánh của bệnh biến. Vì vậy, mạch tượng khác nhau thi sẽ xuât hiện trong những bệnh chứng khác nhau. Bệnh có sự phân biệt chứng âm, chứng dương, mạch cũng có khác nhau về mạch âm và mạch dương. Chứng âm thấy mạch âm, chứng dương thấy mạch dương là phù hợp, là thuận. Trái lai chứng âm thấy mạch dương, chứng dương thấy mạch âm là không phù hợp, là nghịch.
Bổng nhiên bị bệnh tà làm tổn hại phát sinh bệnh dữ dội, gọi là đột ngột trúng. Trong bệnh tốt trúng thường gặp nhất có mấy loại như : trúng phong, trúng đàm, trúng khí, thi quyết.
Bệnh trúng phong phần nhiều là do khí huyết hư nhược trước, phong tà nhân đó là tổn thương cơ thể’ ngươi ta rồi gây bệnh. Vì vậy, trúng phong mới thấy mạch phù hoãn Phù tuy là biếu hiện của phong tà, hoãn cũng là phản ánh của chính khí còn tồn tại, đó là mạch tượng của bệnh và mạch cùng phù hợp. Nếu mạch đập kiên thực mà câ’p sác, thi đó là biểu hiện cùa bệnh tà quá thịnh, lá điều mà bệnh trúng phong kiêng kỵ.
Người bị bệnh trúng đàm mạch đập phân nhiêu phù hoạt. Cứ trúng phong mà thấy đờm rãi đầy tắc, hôn mê bất tỉnh nhân sự thì đó gọi là trúng đàm. Người bị trúng khí mạch đập phần nhiềgu trầm trì. Trúng tạng buộc về một trong những bệnh của bệnh “Thi quỵết”. phần nhiều lúc đầu do tinh chi bị tổn thương, tạng khi quyết nghịch mà sinh bệnh, triệu chứng cho thấy bỗng nhiên bị hôn mê ngất xỉu, người lạnh, khùng có đàm.
Người bị thi quyết, phần nhiều mạch đập trầm hoạt. Phàm người bị thi quyết, đều do khí huyết hư nhược trước, rồi cảm nhiễm khí bất chính của bốn mùa, làm cho bỗng nhiên bị hôn mê cứng đờ, hơi thở rất yếu, người như một xác chết, duy chỉ còn mạch vẫn đập mà thôi. Nếu tà khí vào sâu ngũ tạng thì cho thấy người mát chân tay lanh. Nếu tà khí chỉ ở lục phủ tuy hôn mê bất tinh nhân sự, song người vần ấm như thường.
Hai bệnh trúng phong, trúng đàm ở trên quen gọi là “Chân trúng phong” (trúng phong thực sự). Hai bệnh trúng khí, thi quyết, quen gọi là “Lọai trúng phong” (giống như trúng phong). Bất luận là chân trúng, loại trúng, đều có thể bị bỗng nhiên hôn mê ngất xỉu, bất tinh nhân sự. Song “Loại trúng phong” quyết không thấy triệu chứng của “Chân trúng phong” như miệng mát méo xệch, bán thân bất toại, tê dại cả người.
