THÍCH CHÍ LUÂN THIÊN

KINH VĂN

Hoàng Đế hỏi:

Xin cho biết cái cốt yếu của hư, thực.

Kỳ Bá thưa rằng:

Khí thực thời hình thực, khí hư thời hình hư, đó là lẽ thường. Trái lại thế sẽ sinh bệnh.

Cốc (thức ăn) thịnh thời khí thịnh, cốc hư thời khí hư, đó là lẽ thường. Trái lại thế sẽ sinh bệnh.

Thế nào là trái?

Khí hư mà thân nhiệt, thế là trái. Cốc nạp nhiều mà khí ít, thế là trái. Cốc không nạp mà khí nhiều, thế là trái. Mạch thịnh mà huyết ít, thế là trái. Mạch ít mà huyết nhiều, thế là trái.

Khí thịnh mà thân hàn, gọi là thương hàn; khí hư mà thân nhiệt gọi là thương thử.

Cốc nạp vào nhiều mà khí ít, sở dĩ có tình trạng như vậy, là do có sự thoát huyết, thấp khí lưu trệ ở bộ phận dưới. Cốc nạp vào ít mà khí nhiều, đó là bởi tà tại Vị và Phế.

Mạch tiểu mà huyết nhiều, là do uống nước vào đều hoá thành nhiệt (huyết). Mạch đại mà huyết ít, là do mạch có phong khí, nước uổng vào ít, huyết không có sự trợ ích.

Phàm thực, là do ở khí hút vào, hư là do ở khí tiết ra. Khi thực là nhiệt, khí hư là hàn.

Nếu dùng châm để tả thực, thời tay tả làm rộng ở huyệt vừa châm ra. Nếu dùng châm để bổ hư, thời tay tà làm vít ở huyệt vừa châm .

CHÚ GIẢI:

⁽¹⁾ về phép dùng châm, tay hữu cầm châm, tay tà “điểm huyệt” tức là lẩy hai ngón tay nhím lấy chỗ huyệt – mà mình định châm lân; khi dùng châm để tả thực thời dùng tay tả làm cho rỗng thêm cái hông vừa châm, cho khí tiết ra. Nếu là bổ hư thời vít ngay lại, cho khí khỏi tiết. Đó tức là ưong khi bổ tả, để cho khí khai hợp cùng ứng như vậy.