Chứng trạng và cách chữa Thái Dương thương hàn
Điều 35. Bệnh thái dương, nhức đầu phát sôi, đau mình, đau lưng, đau khớp xương, sợ gió, không có mồ hôi mà suyễn thở cho uống Ma hoàng thang làm chủ.
Tóm tắt:
Chứng trạng và cách chữa thái dương thương hàn.
Thích nghĩa:
Chứng này là do hàn tà bó ngoài phần biểu, khí bị uất lại, huyết vận hành không lưu lợi, đau, cho nên thấy các chứng đau mình, đau khớp xương. Dương khí bốc ra ngoài để chống với ngoại tà cho nên phát sốt, tà khí bó ở ngoài, dương khí không thông sướng được, cho nên sợ lạnh, sợ gió là nói đối với lạnh, phế hợp với lông da, lông da bế tắc làm cho phế khí không tuyên thông, cho nên không có mồ hôi mà suyễn thở. Chứng trạng kể trên đều do bôi hàn tà bó ở ngoài phần biểu gây nên. Dùng Ma hoàng thang chủ trị.
Điều văn này nên xem chung với điều 3 ở trước: điều 3 nói”đau mình”, điều này nói “nhức đầu, đau lưng, đau khớp xương”; điều 3 nói “tất sợ lạnh”, điều này nói sợ gió”. Trước sau xen lẫn với nhau đã thấy tà khí của phong và hàn không thể tách rời nhau được.
Các chứng đã kể trong điều này thì trong đó nhức đầu, phát sốt, sợ gió đều là có ở chứng trúng phong cũng như thương hàn; còn đau lưng, đau khớp xương, không có mồ hôi mà suyễn thở là chỉ có riêng ở thương hàn. Theo dõi trên lâm sàng, một chứng đau mình tuy hai bệnh đều có mà ỏ thương hàn là nặng hơn, trúng phong có mồ hôi cho nên dùng Quê chi thang để điều hoà dinh vệ. Thương hàn khồng có mồ hôi cho nên dùng Ma hoàng thang để phát hãn giải biểu, tuyên phế, trừ tà.
Ma hoàng thang:
Ma hoàng 3 lạng (bỏ mắt)
Quế chi 2 lạng (bỏ vỏ)
Cam thảo 4 lạng
Hạnh nhân 70 hạt (bỏ vỏ và đầu nhọn)
Bởi vị trên dùng 9 thăng nước, nấu ma hoàng trưốc cho cạn bớt 2 thăng, vốt bỏ bọt rồi cho các vị kia vào, sắc lấy. 2 thăng rưỡi, lọc bỏ bã, uông ấm 8 cáp. Sau đó đắp chăn kín cho ra mồ hôi, không phải ăn cháo, còn theo dõi kiêng khem thì y như cách uống Quế chi thang.
Ý nghĩa phương thuốc:
Phương này là phương hãn mạnh (tuấn tễ) để giải biểu trục tà, là phương chủ yếu để chữa bệnh thương hàn. Ma hoàng để phát hãn phong hàn, mở lông da phát hãn, cắt cơn suyễn thở; quế chi thông dương khí, giúp ma hoàng để tăng cường công năng giải biểu phát hãn; hạnh nhân thông lợi phê khí, cắt cơn suyễn thở; cam thảo điều hoà trung tiêu. Các vị hợp lại, sẽ góp sức để giải biểu, phát hãn, tuyên thông phế khí, cắt cơn suyễn thở.
