Mạch và chứng của bài thuốc Chi tử sị thang
Điều 78. Sau khi phát hãn, thổ, hãn, hạ hư phiền không ngủ được. Nếu bệnh nặng thì trở trăn điên đảo, trong tâm ảo não, cho uống Chi tử sị thang làm chủ; nếu thêm chứng khí kém thì cho dùng Chi tử cam thảo sị thang làm chủ; nếu nôn thì cho dùng Chi tử sinh khương sị thang làm chủ.
Tóm tắt:
Biện chứng và cách chữa trường hợp hư phiền không ngủ được sau khi phát hãn.
Thích nghĩa:
Sau khi phát hăn, cho thổ, cho hạ mà tâm phiền, không phải bởi thực tà gây nên, cho nên nói: ” Hư phiền. Hư phiền không ngủ được, nếu bệnh nặng thì nằm không yên, vật vã luôn, đấy là do nhiệt còn lại quấy nhiễu trong ngực cho nên dùng Chi tử thang để thanh nhiệt trừ phiền; nếu kiêm có chứng nôn mửa thì gia sinh khương để giáng nghịch, làm hết nôn mửa.
Chi tử si thang:
Chi tử 14 quả (bổ ra)
Đậu sị 4 cáp (dùng vải đùm lại)
Hai vị trên dùng 4 tháng nước, nấu chi tử trước còn lại hai thăng rưõi rồi cho đậu sị vào sắc lấy một thăng rưõi, lọc bỏ bã, chia hai lần uống (lần đầu uống ấm nếu mửa được thì thôi, không uống lần sau).
Chi tử cam thảo si thang:
Chi tử 14 quả (xé ra)
Chích thảo 2 lạng
Đậu sị 4 cấp( dùng vải đùm lại)
Ba vị trên dùng 4 thăng nước, nấu nước trưốc chi tử, cam thảo còn lại hai thảng rưỡi rồi cho đậu sị vào sắc lấy một thảng rưỡi, lọc bỏ bã, chia hai lần uống ấm (uông lần dầu mửa được thì thôi không uống lần sau).
Chi tử sinh khương sị thang:
Chi tử 14 quả (xẻ ra)
Sinh kliương 5 lạng (thái mỏng)
Đậu sị 4 cáp (dùng vải đùm lại)
Ba vị trên dùng 4 thăng nước nấu chi tử, sinh khương trưốc còn lại hai thăng rưổi rồi cho đậu sị vào, sắc còn một thăng rưõi, lọc bỏ bã, chia uống hai lần, lần đầu uống ấm (mửa được thì thôi khổng uống lần sau).
Ý nghĩa của phương thuốc:
Chi từ vị đắng, tính hàn dùng để thanh nhiệt trừ phiền. Đậu sị vị đắng tinh ngọt, bình hoà, giúp chi tử để làm tuyên thấu nhiệt còn lại trong ngực, cho nên chữa được chứng ảo não trong tâm. Kém khí thì gia cam thảo để bổ trung; nôn mửa thì gia sinh khương để cầm mửa. Đấy là phép biến hóa tuỳ chứng trị liệu.
Lời chú chọn lọc:
Trương Trích Câu nói:” Mửa được thì thôi, không uống lần sau, trong sách bản thảo không có nói chi tử thay làm cho mửa, đấy là do trong bài Qua đế tán có dùng 2 cấp đậu sị mà truyền nhầm vậy.
