Bệnh quai bị là gì?
Quai bị là bệnh nhiễm trùng của các tuyến nước bọt, tuyến sản xuất ra nước bọt giúp tiêu hóa thức ăn. Đây là bệnh lành tính nhưng rất dễ lây. Nếu như không được chủng ngừa, gần như đa số các trẻ khi tiếp xúc với cộng đồng sẽ mắc bệnh quai bị.
Vậy đâu là nguyên nhân của bệnh?
Bệnh do vi rút paramyxovirus gây ra. Bệnh thường xảy ra vào mùa đông xuân. Tại miền nam Việt Nam bệnh thường xuất hiện từ tháng 10 kéo dài đến tháng 6 năm sau và cao điểm từ tháng 12 đến tháng 3 –
- Tuổi mắc bệnh thường là tuổi bắt đầu đi học (sau 3- 5 tuổi) khi trẻ tiếp xúc với môi trường nhà trẻ, mẫu giáo, tiểu học.
Triệu chứng và diễn tiến của bệnh như thế nào? sưng vùng mang tai ở trẻ bệnh quai bị
Thời kỳ ủ bệnh: thông thường sau khi tiếp xúc với người bệnh từ 6 – 9 ngày trẻ sẽ có biểu hiện của bệnh. Tuy nhiên có trường hợp kéo dài đến 2 tuần.
Bệnh quai bị thường rất dễ nhận biết với triệu chứng sưng đau vùng mang tai là do viêm sưng tuyến nước bọt vùng mang tai.
Trước khi sưng1 – 2 ngày có một số trẻ có cảm giác đau, khó nhai. Vùng mang tai có thể bị sưng cùng lúc hai bên và xuất hiện rất nhanh, đêm hôm trước bình thường nhưng hôm sau đã sưng to cả hai bên. Hay có thể sưng một bên sau đó vài ngày sưng sang bên kia.
Bên cạnh triệu chứng sưng vùng mang tai trẻ có thể kèm theo sốt, đau đầu, đau cơ, mệt mỏi, buồn nôn, nôn ói. Đa số các trường hợp thường sốt rất nhẹ và chỉ kéo dài 1 đến 2 ngày.
Triệu chứng của bệnh sẽ tự lui dần sau 5-7 ngày nếu không có biến chứng. Vùng mang tai sẽ giảm sưng dần, trẻ ăn uống sẽ dễ hơn và hồi phục hoàn toàn sau 7-10 ngày.
Bệnh quai bị có những biến chứng gì?
Bệnh quai bị thường ít biến chứng và nếu có đa số các biến chứng cũng lành tính, sẽ khỏi nếu được theo dõi và điều trị đúng và rất hiếm khi gây tử vong.
Biến chứng thường gặp nhất là viêm màng não: đây là biến chứng lành tính, xuất hiện khi các triệu chứng sưng vùng mang tai đang giảm dần, trẻ sẽ đau đầu nhiều hơn, nôn ói, mệt mỏi. Thăm khám có thể thấy cổ cứng, gập đầu khó khăn, cằm không thể gập xuống ngực được.
Một biến chứng khác gây lo lắng cho phụ huynh là viêm tinh hoàn hay viêm buồng trứng ở trẻ gái. Đây là biến chứng thường xảy ra ờ tuổi dậy thì (trên 7 tuổi). Viêm buồng trứng thường hiếm gặp hơn viêm tinh hoàn. Biến chứng cũng xuất hiện khi triệu chứng sưng vùng mang tai đã giảm. Trẻ trai sốt cao, đau đầu nhiều và đặc biệt là triệu chứng đau nhiều vùng bìu (nơi chứa tinh hoàn) có thể một hay hai bên. Đây là biến chứng cần điều trị đúng và kịp thời để tránh di chứng vô sinh sau này.
Đối với trẻ gái khi có biến chứng viêm buồng trứng sẽ biểu hiện bằng triệu chứng đau bụng nhiều và cần được siêu âm để chẩn đoán.
Ngoài hai biến chứng trên còn có nhiều biến chứng khác như viêm tụy cấp, viêm não, viêm cơ tim nhưng rất hiếm gặp.
Việc điều trị bệnh phải thực hiện như thế nào?
Đây là bệnh lành tính nên có thể điều trị tại nhà, nhưng quan trọng là cần theo dõi để phát hiện kịp thời các biến chứng. Và đặc biệt quan trọng là cần phải xác định không phải là hai bệnh nặng nhưng có thể lầm là bệnh bạch hầu và bệnh viêm hạch cổ do vi trùng. Thường nếu là hai bệnh này trẻ sẽ sốt rất cao và lừ đừ nhưng tốt nhất cần phải khám bác sĩ chuyên khoa để xác định đây là quai bi chứ không phải là hai bệnh trên.
Điều trị tại nhà chủ yếu là cho trẻ uống thuốc paracetamol để hạ sốt giảm đau, ăn các thức ăn mềm. Không nên để trẻ vận động nhiều đặc biệt là trẻ lớn để tránh các biến chứng viêm màng não, viêm tinh hoàn hay viêm buồng trứng.
Khi thấy trẻ ói nhiều, đau đầu, đau vùng bìu, đau bụng ngay khi vùng sưng ở mang tai đã giảm thì nên mang trẻ đến khám ngay để kịp thời phát hiện và điều trị các biến chứng.
Chúng ta phải phòng ngừa bệnh ra sao?
Đe phòng bệnh, cách tốt nhất là nên chích ngừa bệnh quai bị cho trẻ. Khi có điều kiện nên chích ngừa khi trẻ bắt đầu qua 12 tháng tuổi hay khi trẻ chuẩn bị tiếp xúc với môi trường đông trẻ em như đi nhà trẻ, mẫu giáo hay tiểu học. Hoặc chích bất cứ khi nào có điều kiện.
Lịch chích bệnh quai bị thông thường được chích 2 liều, một liều đầu lúc 12 tháng và nên lặp lại lúc 4 – 6 tuổi. Khi .chích ngừa quai bị thì tốt nhất nên chích theo lịch hay chích trước khi mùa bệnh xảy ra thì khả năng phòng bệnh sẽ cao hcm.
Các phòng ngừa khác là tránh tiếp xúc với trẻ mắc bệnh cũng có hiệu quả nhưng rất thấp vì trẻ bệnh có thể lây cho trẻ khác ngay khi vùng mang tai chưa sưng và khi vùng mang tai đã hết sưng rồi.
Lời khuyên dành cho các bà mẹ có con bị mắc bệnh quai bị
Nhiều thân nhân quá lo lắng khi con em mình mắc bệnh quai bị và sợ sau này sẽ bị* ô sinh. Thật ra trẻ mắc quai bị mà không có biến chứng viêm tinh hoàn hay viêm buồng trứng thì không thể bị di chứng vô sinh sau này được. Và ngay cả bị biến chứng này nhưng chỉ bị một bên hay điều trị kịp thời thì cũng tránh được di chứng vô sinh sau này. Và nếu như trẻ mắc bệnh quai bị khi khỏi không thấy sưng đau vùng bìu hay đau bụng nhiều thì trẻ không hề có hai biến chứng này.
Có một số điều trị dân gian sai lầm nên tránh đối với bệnh quai bị là
Dùng mực tàu hay lọ nồi vẽ lên vùng sưng (khoáng) là không cần thiết. Đây là quan niệm cho rằng bệnh xuất hiện quá nhanh là do “tà ma” nhưng thật sự bệnh do virút nên điều này không cần thiết.
Đắp lá cây, đắp vôi hay dán cao vào vùng sưng đây là sai lầm rất nguy hiểm vì làm như vậy có thể gây nóng và phỏng vùng sưng và sẽ gây nhiễm trùng do vi trùng từ ngoài xâm nhập vào tuyến mang tai đang viêmsẽ làm nặng hơnn và có thể gây ra nhiễm trùng máu.
