Mạch và chứng của bài Chi tử can khương thang

Điều 82. Thương hàn, thầy thuốc đã cho uống hoàn hạ mạnh, chứng mình nóng không giảm mà hơi phiền, dùng Chi tử can khương thang làm chủ.

Tóm tắt:

Cách chữa bệnh thương hàn do nhầm cho hạ bằng thuốc làm mình nóng, hơi phiền.

Thích nghĩa:

Bệnh thương hàn, thầy thuốc cho uống thuốc hoàn hạ mạnh làm hư trường vị, chứng mình nóng chưa dứt mà tăng thêm chứng hơi phiền, hơi phiền này không phải vì nhiều dương khí để phát phiền mà là do trong ngực và hoành cách mô có nhiệt, trong bụng có hàn. Dùng Chi tử can khương thang để thanh nhiệt trong ngực mà làm ấm trường vị bị hàn.

Chi tủ can khương thang:

Chi tử 14 quả (xé ra)
Can khương 2 lạng

Hai vị trên dùng 3 thăng rưỡi nước, sắc lấy một thăng rưỡi lọc bỏ bã chia làm 2 lần uông, lần đầu uông ấm (mửa được thì thôi, không uông lần sau).

Ý nghĩa của phương thuốc:

Chi tử đắng lạnh, hay thanh nhiệt trừ phiền; can khương cay nóng, làm âm tỳ và tan khí lạnh. Bỏi vì chứng hơi phiền, cho nên vẫn dùng chi tử. Bởi vì hạ mạnh trường vị tất lạnh cho nên dùng can khương. Đây là bài thuốc hàn nhiệt cùng dùng.