THUỐC NAM CHỮA MIỆNG LỞ TÁI PHÁT
Biện chứng Đông y:
Can khí uất kết, khí uất hoá hoả, Can âm bị giảm sút, hư hoả bốc lên.
Cách trị:
Sơ Can thanh nhiệt, dưỡng âm.
Đơn thuốc:
Sơ can thanh nhiệt thang.
Bài thuốc:
Đơn bì 15g, Bạch thược 15g, Sinh địa 15g, Hương phụ 15g, Mạch môn 15g, Chi tử 10g, Đương quy 10g, Bạch truật 10g, Sài hồ 10g, Phục linh 10 — 15g, Cam thảo 6g. sắc uốhg ngày 1 thang.
Tân dịch bị thương tổn nhiều, bỏ Bạch truật, thêm Thiên hoa phấn 10g, Huyền sâm 10-15g; sắc mặt nóng bừng, có thể thêm Ngưu tất 10g, Quy bản 15g; Tâm phiền không ngủ được, thêm Nữ trinh tử, Dạ giao đằng đều 15g; Họng có đờm ngăn trở, thêm Hậu phác, Tô tử, Xạ can, Thạch xương bồ; Hành kinh không thông sướng, mầu kinh tối, có cục, có thể thêm Ngưu tất, ích mẫu thảo.
Hiệu quả lâm sàng:
Lý XX, nữ, 41 tuổi, công nhân. 10 năm trước, sau khi phẫu thuật bụng, hành kinh trước 7-10 ngày, lượng nhiều, màu đỏ thẫm, có cục máu, mỗi lần trước hành kính 1 tuần thì bị lở miệng, đau rát, kèm theo chóng mặt, nhức đầu, mặt nóng, sinh ban chẩn, lòng bàn chân bàn tay nóng, tâm phiền, dễ giận dữ, âm đạo nóng, ngoại âm có khỉ phù thũng, sinh ghẻ ngứa, ngực bụng, vú phát sưng trướng, mũi khô, ra mấu mũi, thích nghỉ ngơi. Các chứng trạng trên khi hành kinh xong thì giảm nhẹ, kinh hết thì khỏi. Hàng ngày hay đau lưng, tiểu tiện vàng đỏ.
Ngày 27/11/1972 nhàn điều trị đau sườn, đến bệnh viện xin khám bệnh, khám thấy gan ở giữa ức, dưới đường thẳng phía dưới hông sườn 3 ngang ngón tay, chức năng gan bình thường. Ngày 30/8/1973 đến khám, ngoài các chứng trạng trên, kèm theo đới hạ, vì vậy, đến bệnh viện phụ khoa để khám: thây đái hạ giốhg như nước vo gạo và ở phần phụ bên phải có chất hơi dính, ngoài ra không có gì khác thường. Các chứng trên khi khỏi khi nặng, đặc biệt hai năm gần đày trước và sau khi hành kinh phải nghỉ việc.
Ngày 27/5/1975, trước khi hành kinh, các chứng bệnh lại tái phát, vì vậy đến xin khám. Khám thấy mạch Huyền Tế hơi Sác, chất lưỡi bình thường, rêu lưỡi mỏng vàng, niêm mạc môi, má 2 bên có mụn nhọt to như hột đậu xanh. Biện chứng là do Can uất hoá nhiệt, dùng Sơ can thanh nhiệt thang, bỏ Bạch truật, Mạch môn, thêm Ngưu tất, Đan sám, Quy bản, Huyền sâm. Dặn trước khi hành kinh uống 5 thang, liên tục 3 tháng, không bị loét miệng nữa, các chứng đều hết. Theo dõi 2 năm, không thấy tái phát.
Chu XX, nữ, 40 tuổi, cán bộ công ty Ngũ Kim. Bệnh nhân cho biết từ năm 1968, mỗi lần trước khi hành kinh khoang miệng bị lở loét, kèm theo đau đầu bên trái, miệng đắng, tâm phiền, ngực sườn vú trướng đau, đại tiện thường khô, táo.
Ngày 16/2/1976 đến khám, thấy mạch Huyền Hoạt, chất lưỡi bình thường, chẩn đoán là chứng viêm miệng tái phát. Do Can uất hoá nhiệt làm tổn thương tân dịch, kiêm vị trường táo nhiệt. Phép trị chia làm hai bước, trước tiên dùng thuốc tăng dịch nhuận trường, dùng bài Tăng dịch nia nhân thang gồm Huyền sâm, Mạch môn, Sinh địa, Ma tử nhân Hậu phác, Chỉ thực, Hạnh nhân, Bạch thược, Đại hoàng) uống 5 thang, hết đại tiện táo, sau đó uống Sơ can thanh nhiệt thang, uống 5 thang, trước khi hành kinh các chứng tiêu hết. Chứng loét miệng khỏi, sau khi tiếp tục uống thang trên trước khi hành kinh, uốhg 5 thang, uống 3 tháng, theo dõi không thây tái phát.
Nhận xét:
Bệnh của bệnh án trên biểu hiện: Miệng bị lở loét phát ra thường tuỳ theo tình chí bị quấy động, kích thích hoặc theo chu kỳ kinh nguyệt, kèm miệng đắng, họng khô, tâm phiền, dễ tức giận, tinh thần uất ức, ngực, hông sườn căng tức hoặc kèm ngũ tâm phiền nhiệt hoặc mặt đỏ, miệng rát, chóng mặt, đau đầu, hoặc họng vướng đờm, khạc không ra, nuốt không xuống. Phụ nữ có thể bị kinh nguyệt không đều, chất lưỡi bình thường, rìa đầu lưỡi đỏ, rêu mỏng vàng, mạch Huyền hoặc hơi Sác. Đã dùng bài thuốc trên gia giảm điều trị 21 ca đềú đạt hiệu quả tô’t. Sau khi khỏi bệnh, mỗi tháng uổng 5-10 thang thuốc trên, liên tục 3 tháng hoặc kéo dài 1 thời gian, có lợi cho việc củng cô’ kết quả điều trị (Lã Kính Giang — tỉnh Hồ Nam).
