Hoại tử chỏm xương đùi thường được phân loại thành các giai đoạn dựa trên mức độ tổn thương của chỏm xương đùi và mức tiến triển của bệnh. Việc phân loại này giúp xác định phương pháp điều trị phù hợp. Một trong những cách phân loại phổ biến nhất là theo hệ thống Ficat và Arlet, chia bệnh thành 4 giai đoạn chính:
Giai đoạn 0: Giai đoạn tiền lâm sàng
- Ở giai đoạn này, bệnh nhân chưa có triệu chứng rõ ràng và các xét nghiệm hình ảnh như X-quang hoặc MRI cũng có thể chưa cho thấy tổn thương.
- Đây là giai đoạn rất khó phát hiện vì chưa có tổn thương rõ rệt.
Giai đoạn I: Giai đoạn sớm
- Triệu chứng: Đau nhẹ ở vùng háng, đùi hoặc mông. Đau có thể xuất hiện khi vận động và giảm khi nghỉ ngơi.
- Hình ảnh:
- X-quang: Không phát hiện tổn thương rõ ràng.
- MRI hoặc xạ hình: Có thể thấy giảm tín hiệu dòng máu đến chỏm xương, dấu hiệu tổn thương nhỏ ở xương nhưng chưa có dấu hiệu sụp đổ.
Giai đoạn II: Giai đoạn tổn thương xương
- Triệu chứng: Đau rõ rệt hơn, có thể cảm nhận đau cả khi nghỉ ngơi. Khó khăn trong việc di chuyển và vận động khớp háng.
- Hình ảnh:
- X-quang: Có dấu hiệu tổn thương xương nhưng chưa sụp đổ. Xương có thể bắt đầu thay đổi mật độ, xuất hiện vùng xương chết hoặc xơ cứng.
- MRI: Hình ảnh tổn thương chi tiết hơn, cho thấy vùng hoại tử và mô xương bắt đầu bị tổn thương rõ ràng.
Giai đoạn III: Giai đoạn sụp đổ chỏm xương đùi
- Triệu chứng: Đau nặng hơn, xuất hiện cả khi nghỉ ngơi. Khó di chuyển, có thể cần gậy hoặc nạng để hỗ trợ.
- Hình ảnh:
- X-quang: Có sự sụp đổ một phần của chỏm xương đùi, xuất hiện các vết nứt nhỏ trên bề mặt chỏm xương (còn gọi là dấu “vỡ bánh xà phòng”).
- Chỏm xương có thể bị biến dạng, gây mất tính toàn vẹn của khớp háng.
Giai đoạn IV: Giai đoạn thoái hóa khớp
- Triệu chứng: Đau liên tục và nghiêm trọng, có thể ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống. Vận động khớp háng bị hạn chế đáng kể, người bệnh thường phải sử dụng xe lăn hoặc không thể tự đi lại.
- Hình ảnh:
- X-quang: Chỏm xương đùi sụp đổ hoàn toàn, bề mặt khớp bị phá hủy, hình thành thoái hóa khớp thứ phát. Chỏm xương biến dạng, mất độ tròn và có thể sụp đổ hoàn toàn.
- Xuất hiện gai xương và hẹp khe khớp, dẫn đến mất chức năng của khớp háng.
Phân loại Ficat giúp bác sĩ đánh giá mức độ nghiêm trọng của hoại tử chỏm xương đùi và từ đó lựa chọn phương án điều trị phù hợp. Ở giai đoạn sớm, bệnh có thể được điều trị bảo tồn, trong khi ở giai đoạn muộn, phẫu thuật thay khớp háng thường là lựa chọn tối ưu.
