Kinh nguyệt không đều sản phụ khoa đông y

Kinh nguyệt không đều

Kinh nguyệt không đều hay còn gọi là rối loạn kinh nguyệt bao gồm kinh trước kỳ, kinh sau kỳ và trước sau không định kỳ; lượng kinh có thể nhiều hoặc ít, màu sắc máu kinh cũng thay đổi.

Kinh nguyệt trước kỳ

Phần nhiều do nhiệt gây ra (nhiệt thực, nhiệt hư) nhưng cũng có khi do khí gây nên.

Do huyết nhiệt

Do ăn đồ cay nóng, cảm nhiệt tà làm huyết đi sai đường, thấy kinh trước kỳ và lượng kinh ra nhiều.

Triệu chứng: kinh nhiều, màu đỏ tía, máu cục, sắc mặt đỏ, môi đỏ khô, dễ giận cáu gắt, thích mát, sợ nóng, nước tiểu đỏ, rêu lưỡi vàng, mạch hồng thực hoặc hoạt sác.

Pháp điều trị: thanh nhiệt lương huyết, điều kinh.

Phương:

Bài 1: Cầm liên tứ vật thang

Sắc uống ngày một thang, uống 5- 10 thang.

Bài 2: Thanh hoá ẩm (Cảnh nhạc toàn thư)

Sắc uống ngày 1 thang, trước kỳ kinh 7 ngày.

Châm cứu: châm tả các huyệt: khúc trì, tam âm giao, quan nguyên, thái xung.

Do hư nhiệt

Âm huyết kém, hoả vượng, nhiệt làm kinh ra trước kỳ nhưng lượng ít.

Triệu chứng: lượng kinh ít, màu đỏ và không có cục, sắc mặt không nhuận, hai gò má đỏ, hoa mắt chóng mặt, trong người nóng, phiền nhiệt, ngủ không yên, chất lưỡi đỏ, rêu vàng khô, miệng lở loét, mạch tế sác.

Phép điều trị: dưỡng âm thanh nhiệt.

Phương:

Bài 1:

Sắc uống ngày một thang, uống 5 – 10 thang.

Châm cứu: châm bổ các huyệt tam âm giao, quan nguyên.

Khí hư

Cơ thể suy nhược dinh dưỡng kém, làm ảnh hưởng đến mạch xung – nhâm gây nên kinh nguyệt trước kỳ và số lượng kinh nhiều.

Triệu chứng: kinh ra trước kỳ, số lượng nhiều, sắc mặt trắng nhợt, tinh thần uể oải, hồi hộp, thở ngắn, ngại nói, eo lưng và đùi mỏi, bụng dưới sa xuống, chất lưỡi nhạt, rêu mỏng ướt, mạch hư nhược vô lực.

Phép điều trị: bổ khí, cố kinh.

Phương:

Sắc uống ngày một thang, uống 10-15 thang.

Châm cứu: châm bổ các huyệt: túc tam lý, tam âm giao, quan nguyên, khí hải.

Kinh nguyệt sau kỳ Kinh nguyệt sau kỳ đa số do hư hàn, nhưng cũng có khi do huyết ứ hoặc đàm trệ.

Do hàn

Do nội thương (hư hàn) hoặc ngoại cảm phong hàn (thực hàn) gây ra.

Hư hàn: kinh chậm lượng ít, màu nhạt hoặc xám đen, loãng, sắc mặt trắng, môi nhạt, thích nóng, sợ lạnh, tay chân lạnh, bụng đau liên miên, chờm nóng dễ chịu, chóng mặt, thở ngắn, mỏi lưng, mạch trầm trì vô lực.

Do phong hàn: chân tay lạnh, sợ rét, rêu lưỡi mỏng, mạch trầm khẩn.

Phép điều trị:

Do hư hàn: ôn kinh, trừ hàn Bài thuốc:

Bài 2: Ôn kinh thang

Sắc uống ngày một thang, uống 10-15 thang.

Châm cứu: cứu các huyệt tam âm giao, quan nguyên, khí hải, qui lai.

Do huyết

Do huyết ứ (thực) hoặc huyết hư (hư) gây ra.

Do huyết ứ

Triệu chứng: kinh ra sau kỳ, lượng ít, màu tím đen, có cục, sắc mặt tím xám, bụng dưới trướng, cự án, ngực bụng đầy trướng, táo bón, nước tiểu ít và đỏ, lưỡi xám, mạch trầm.

Phép điều trị: hoạt huyết, khứ ứ, điều kinh.

Phương:

Bài 1:

Sắc uống ngày một thang, uống 10 -15 thang.

Do huyết hư

Triệu chứng: kinh nguyệt sau kỳ, kinh loãng, sắc mặt trắng, mệt mỏi hồi hộp, đoản hơi, ngại nói, móng tay chân nhạt, da khô, đầu choáng, mắt hoa, ngủ ít, chất lưỡi nhợt, không có rêu, mạch tế sác hoặc hư tế.

Phép điều trị: bổ huyết, điều kinh.

Phương:

Bài 1:

Sắc uống ngày 1 thang, uống 10-15 thang.

Châm cứu: châm bổ các huyệt tam âm giao, quan nguyên, huyết hải, cách du.

Do đàm thấp

Triệu chứng: kinh nguyệt sau kỳ, sắc nhợt dính, có thể nhiều hay ít, ngực bụng trướng, thường buồn nôn, ăn kém, miệng nhạt và nhợt, rêu lưỡi trắng nhớt, mạch trầm hoạt.

Phép điều trị: kiện tỳ, tiêu đàm.

Phương:

Sắc uống ngày một thang, uống 10-15 thang.

Do khí uất

Triệu chứng: kinh ra ít, bụng dưới trướng đau, tinh thần không thoải mái, ngực sườn đầy tức, ợ hơi, mạch huyền sác.

Phép điều trị: hành khí, giải uất, điều kinh.

Phương:

Bài 1: dùng bài Tiêu dao thang

Sắc uống ngày một thang, uống 7-10 thang.

Nếu hành kinh đau bụng nhiều thì gia hương phụ 6g, đào nhân 4g; nếu nhiệt nhiều gia đan bì, chi tử để thanh nhiệt.

Bài 2:

Sắc uống ngày 1 thang, uống 3-5 thang.

Châm cứu: châm tả các huyệt tam âm giao, huyết hải, hành gian, nội quan.

Kinh nguyệt không định kỳ (lúc có kinh sớm, lúc có kinh muộn)

Thể can khí uất kết

Triệu chứng: rối loạn kinh nguyệt không định kỳ, lượng kinh ra ít, sắc đỏ, sắc mặt xanh xám, tinh thần uất ức. Khi hành kinh vú căng, thống kinh trước khi hành kinh, đau lan ra mạn sườn, ợ hơi, táo bón, đau lưng, mạch huyền sác.

Phép điều trị: sơ can, lý khí, giải uất.

Phương: dùng bài Việt cúc hoàn

Sắc uống ngày một thang, uống 7-10 thang.

Châm cứu: châm tả các huyệt tam âm giao, huyết hải, hành gian, nội quan.

Do tỳ hư

Triệu chứng: kinh ra không định kỳ, lượng ít, sắc nhạt, mặt vàng, chân tay phù, tinh thần mệt mỏi, thích nằm, tay chân không ấm, chóng mặt hồi hộp, bụng trướng, miệng nhạt, ăn không ngon, ỉa chảy, rêu lưỡi trắng, mạch trầm trì.

Phép điều trị: bổ tỳ điều kinh.

Phương:

Bài 1:

Sắc uống ngày một thang, uống 10-15 thang.

Do can thận hư

Triệu chứng: kinh ra không định kỳ, sắc kinh loãng, sắc mặt ám tối, ù tai, chóng mặt, đau mỏi lưng, đi tiểu nhiều, đại tiện lỏng, mạch trầm nhược.

Phép điều trị: bổ can thận, cố xung – nhâm.

Phương:

Bài 1:

Sắc uống ngày một thang, uống 10-15 thang.

Châm cứu: châm bổ các huyệt tam âm giao, túc tam lý, quan nguyên, khí hải, địa cơ.