BẠCH CHỈ BẮC

(ANGELICA AMOMALA PALL)

Đọc thêm các tên khác :

Phương hướng, Bạch chí, Trạch phần
Phù ly, Cừu lý, trúc căn Hiêu
Bách chiểu, Lan hòe Gian
Chỉ hương , Thán hiêu,  Đỗ nhược

Tính chất :

Khí ôn, vị tàn hương, không độc.

Công dụng của Bạch chi :

tán được phong trừ được thấp, thông khiếu và phát hãn, là một vị chu dược của kinh Dương minh, vì mạch kinh Dương minh chạy chạy lên mặt, cho nên Bạch chỉ trị các chứng bệnh ở mặt, tri chứng nhức đau, mắt mờ, chói mắt chóng mặt, xương mi mắt đau nhức, chứng đau răng, chứng tỵ uyên (mũi thối lúc nào cùng chảy nước ra), chứng mặt ngứa, da mặt sần sùi, ngân nốt, mụn con, chứng ngoài da ngứa lở và chứng sán hậu thương phong, huyết hư.
Bạch chỉ giải được độc của Thạch tín, chữa dược người bị rắn cắn và chữa được những vết đau thương, lại chữa được chứng hóc xương. Nhưng tính nó tán và bốc, người nào huyết nhiệt và có hư quá không nên dùng. Đương qui làm sứ nó, tính nó ghét Tuyền phú hoa.

Để nó muốn cho khỏi một thi trộn vào một Ít vôi bột mà đế thì không mọt, nên nhớ Bạch chỉ rất hay mọt

Cách chế :

Thái nhỏ, sao qua, để mà dùng.

Những phương gian dị mà hiệu nghiệm

Một phương làm cho ngươi ta muốn nở thịt, chóng nhớn chóng sinh da non, chóng đầy chỗ mụn trống. Dùng Bạch chì, Hoàng kỳ, Cam thảo, Địa hoàng, Mạch môn đông, Ngũ vị tứ, dùng nước sắc mà uống. Bài này tên gọi là Thần bạch tan. Lại một tên nữa là Thánh tang tán.
Chủ trị được những chứng thời hành, nhất thiết mọi chứng thương hàn, không cứ rằng âm hay dương nhẹ hay nặng, người già hay trẻ con, nam phụ lão âu đàn bà có thai đều có thể dung được cá.
Dùng Bạch chỉ 1 lạng, Sinh cam thảo nửa lạng, gừng ba nhát, Thông bạch ba củ, Táo một quả, Đậu kỹ 50 hạt nước hai bát sắc kỹ lấy nước cốt mà uống, nếu uống mà không ra được mô hôi thì lại uống thêm lần nữa, bệnh đến 10 ngày chưa ra mồ hôi đều cớ thể chữa được cả.
Vệ sinh gia bảo phương
Một phương chữa được người bị rắn độc cắn, hay là ong châm bò cạp, sâu độc cắn.
Xưa ở Làm Xuyên có người bị con rắn độc cắn, liền bị hôn mê, cánh tay sưng to bằng cái đùi, một chỗ khắp mình sưng trướng ; đen tím bầm. May gặp một dao nhân dung bột Bạch chỉ hòa với nước mới kín (múc) lên mà đố cho rồi thấy trong rôn may máy động, miệng ụa nước vàng ra tanh hôi ghê gớm, ít lâu thì tự nhiên tiêu tan, về sau dùng bài Mạch môn động thang mà điều dưỡng nhưng cũng phải dùng bột Bạch chỉ mà xát hoài. Lại một chuyện ở Kinh sơn tự thầy tăng bị rắn độc cắn phải chân, sau rồi vỡ lỡ thôi tha, đã dùng nhiều thuốc đều không khôi cả, may gặp một thầy tu đến chơi, dung nước mới kín ma rứa luôn, sạch hết thịt thôi, đến nỗi trật cá gàn trắng ra, trông thay rõ bèn rót nước nhiều vào rồi để cho khô; dùng bột Bạch chí cùng với Đởm phàn vu Xạ hương một chút, rắc thấm vào thì nước độc chay ra, hằng ngày, cứ lam như thế, được một tháng thì đã binh phục lành mạnh.

Một phương người ta dùng Bạch chỉ với Hùng hoàng mà hun đốt đế cho rắn sợ mà phải đi.
Hổng mại di kiên chí phương
Một phương chữa tiểu nhi mình nóng như than. Dùng Bạch chỉ nấu nước mà tắm rửa cho nó, có đế ý làm cho nó ra mồ hôi, nhưng phải hết sức cẩn thận, kiêng gió, phải tắm chỗ kín, đừng đề ở chỗ nào gió vào là nguy.
Tư mẩn bí lục phương
Một phương chữa được chứng ở trên đầu mặt, tất cả mọi chứng phong. Dùng Bạch chi thái mỏng rồi lấy nước cù cái tắm cho nó thấu vào, đem ra nắng phơi khô, rồi làm ra bột, mỗi lần uống hai đồng cân, uống với nước sôi, hoặc dùng để thối vào mũi.
Trực chí phương
Một phương chữa chứng đầu phong chạy khắp cả mắt, làm cho chảy nước mắt ra.
Dùng Bạch chỉ, Cam cúc hoa, Tế tân, Cao bản, Thảo quyết minh. Tật lê, Kinh giới tuệ, Kinh di, dùng nước sắc mà uống.
Một phương chữa chứng thiên chính đầu thống đã dùng trăm thứ thuốc mà chẳng khỏi, sau dùng đến phương này thì chỉ uống một lần là hay.
Dùng Bạch chỉ sao 2 lạng 5 đồng cân, Xuyên khung sao, Cam thảo sao, Xuyên ô đầu, thi dùng Bán sinh, Bán thục các vị đều mỗi thứ 1 lạng, làm ra bột cả, mỗi lần chỉ dùng 1 đồng cân thôi, thang bằng nước nấu Bạc hà, Tế tân, sắc nước làm thang mà uống.
Đàm giả ông khí hiện
Một phương chừa chứng mi lăng cốt thống, đó là chứng phong nhiệt, mà cũng là bởi đờm nữa. Dùng Bạch chỉ, Hoàng cầm, tẩm rượu sao, hai vị đều bằng nhau, làm ra bột, mỗi lần uống hai đông cân, uống với nước chè tươi.
Chu đan khê phương
Một phương chữa chứng phong tà. Dùng Bạch chỉ, Khương hoạt Dộc hoạt, Phòng phong, Kinh giới, Tật lé, Hồ ma nhân, Cam cúc hoa, Hà tỉm ô dùng nước sắc kỹ mà uống, hoặc làm ra bột, uống với nước trà tươi cũng tốt.
— Một phương chữa chứng phoi: nhiệt đau răng. Dùng Bạch chỉ 1 đồng cân, Chau sa 5 phân, làm ra bột, lấy mật làm hồ mà viên to bằng hạt cây súng, rồi khỏi luôn, dùng nó xát vào răng, đây là ngày xưa ở Hào Châu có người đàn bà nhà quê dùng thuốc của thầy thuốc gập ông Lư Châu Quách, cũng là một thầy thuốc giỏi, nói rằng bài thuốc này không thể có bài nào hay hơn được nữa
– Một phương đùng Bạch chi ngô thù du, hai vị bằng nhau, ngâm nước mà súc miệng, rồi nhổ rãi đi là khỏi
Y lâm tập yếu phương
— Một phương chữa chứng đau mắt. Dùng Bạch chỉ cùng với Hùng hoàng, làm ra bột, luyện với mật, làm hồ mà viên to bằng hạt nhãn, dùng Châu sa mà làm áo, mỗi lần uống 1 viên sau khi ăn cơm rồi thì uống với nước trà tươi ngày 2 lần uống, bài này gọi tên là Hoàn tinh hoàn.

Xuất ở Phổ tế phương
— Một phương chữa người bị chứng chân răng thối, miệng hơi hôi.
Dùng Bạch chỉ bảy đồng cân làm ra bột, sau khi ăn rồi, uống với nước giếng, uống 1 đồng cân.
Bách nhất tuyển phương
— Một phương chữa người bệnh  dùng như dùng Bạch chỉ, Xuyên khung bằng nhau làm ra bột.
Dùng mật ong làm hồ mà viên to bằng hạt cây súng hằng ngày ngậm nó luôn, ít lâu thì đỡ.
Tế sinh phương
— Một phương chữa người bị ứng ra mồ hôi trộm, Thái bình, Bạch chỉ 1 lạng, Thẩn sa nửa lạng, làm ra bột  mỗi lần uống hai đồng cân, uống thang với rượu. Bài này đã từng kinh nghiện hay.
Chu thị tập nghiệm phương
– Một phương chữa chứng cư khí, nó làm ra sung đau. Dùng Bạch chi, Giới tứ hai thứ bằng nhau làm ra bột, rồi lấy nước gừng hòa với thuốc mà bôỉ vào những chỗ đau.
Y phương trích yếu
Một phương chữa người đàn bà bị chứng đi đái ra đỏ như nước nâu, hoặc trắng như nước gạo. Dùng Bạch chỉ, Bạch thược, Hoàng kỳ, Đương qui và Địa hoàng, Tục đoạn, Đỗ trọng, Ich mẫu cao, Hương phụ, Bạch giao, Gia ngưu tất.
Chủ trị được những chứng huyết bạch, chứng âm hư, chứng thũng, chứng hàn nhiệt.
Một phương chừa người đàn bà bị chứng bạch đới.
Dùng Bạch chỉ 4 lạng, dùng với nửa cân, giầm nó vào ba đêm, rồi đem ra bó vôi, Thái bạch chi ra sao mà tán ra bột dùng rượu mà uống, mỗi lần hai đồng cân, uống ngày hai lần.
Y học tập thành phương
Một phương chữa chứng tiết tả đi mãi không khói. Dùng Bạch chỉ cùng với Thăng ma, và Sài hồ, Can cát, Khương hoạt, nước sắc mà uống.
Một phương chữa người đàn bà khó sinh, Bạch chi 5 đồng cân, dùng nước sắc mà uống.
Đường giao kinh nghiệm phương
Bài Ô kim tán
Chữa chứng thai tiến sán hậu, hoặc bị hư tốn, kinh nguyệt không đều hay là người bị chứng bàng trung lậu hạ, hay là người sinh ngang đẻ ngược. Dùng Bạch chỉ, cùng với Bách tháo sương bằng nhau làm ra bột, uống với nước đang đun sôi và cho một chút Đồng tiện, với hòa thêm 1 chút giấm mà uống 2 đồng cân, theo như ông Đan Khê thì còn gia vào 1 chút Hoạt thạch, mà lại dùng Xuyên khung, Xuyên qui, nước sắc làm thang hòa vào mà uống thì rất hay.
Phổ tế phương
Một phương chữa người vì bị phong độc má sinh ra chứng đại tiện bí kết. Dùng Bạch chỉ sao làm ra bột, nóng mỗi lần 2 đổng cân, nông với nước cơm cho thêm vào một chút mật ong càng tốt, nóng luôn hai lần thì thông ngay.
Thập tiện lương phương
Một phương chữa người bệnh vị khí phận sinh ra lâm lịch, tiểu tiện kiệt sáp, đau buốt không thông. Dùng Bạch chỉ 2 lạng, lấy giấm mà tẩm rồi đem bồi cho khô làm ra bột. Lại dùng Mộc thông, Cam thảo sắc lấy nước cốt cho thêm vào 1 chút rượu, điều hòa bột Bạch chỉ vào mà nóng 1 đồng cân, nóng luôn hai ba lần là hiệu nghiệm.
Phố tế phương
Một phương chữa chứng mũi ra máu cam mãi không khỏi đến phải lấy chỗ huyết ra ấy cùng với Bạch chỉ trước đà làm ra bột, hòa điều với nhau, rồi đem bôi vào sống mũi (sơn can) thì đỡ ngay

Giản tiện phương

Một phương chữa chứng tiểu tiện đi ra máu. Dùng Bạch chỉ, Đương qui 2 vị bằng nhau, làm ra bột, uống với nước cơm, mỗi lần uống hai đồng cân, máy bạn là khỏi.
Kinh nghiệm phương
Một phương chữa chứng trường phong hạ huyết. Dùng Bạch chỉ làm ra bột, uống với nước cơm, mỗi lần uống 2 đồng cân, rất thần hiệu.
Dư cư sĩ tuyến kỳ phương
Một phương chữa chứng trĩ lậu ra huyết, đau nhức thì phương thuốc dùng cũng như trên nhưng còn phái sắc nước nó mà xông người, đợi khi nước nguội còn âm ấm thì rửa mới chóng khỏi.
Trực chi phương
Một phương chữa chứng trì lờ sưng đau, trước hãy đốt Tạo giáp lấy khói mà hun vao chồ ấy đã, rồi sau mới dùng nước mặt con ngan hòa với Bạch chi, trước đã tán thành bột rồi má bôi vào chồ đau thì có thề tiêu tan ngay được.
Y phương trích yếu
Một phương chừa chứng bị nhiệt độc, sưng đau nhức. Dùng giấm hòa vót bột Bạch chi mà bôi hay là đắp vào chỗ đau.
Vệ sinh giản dị phương
Một phương chữa có ý muốn bài nung chỉ thống, để chữa được những ung thư mụn nhọt, sưng lâu. Dùng Bạch chi, Hoàng kỳ, Cam thảo, Tây căn, Tạo giáp thích, Kim ngân hoa, Hạ khô thảo, Địa hoàng, Xích thược dược, dùng nước mà sác uống.
Một phương chứa chứng nhũ ung mới phát.
Dùng Bạch chỉ cùng với Bối mầu mỗi thứ đều hai đồng cân, làm ra bột cá, uổng với rượu nóng.
Xuất ngoại khoa phương
Một phương chữa chứng nhũ ung kết hạch. Dùng Bạch chỉ, Bối mẫu, Lậu lô, Liên kiểu, Kim ngân hoa, Hạ khô thảo, Bồ công anh, Tử hoa địa đinh, Quất bì, dùng nước sắc mà uống, thì chóng được tiêu tan.
Một phương chữa chứng đinh sang mới phát.
Dùng Bạch chỉ 1 đồng cân, Sinh khương một lạng, đánh quây kỷ rượu 1 chén, uống nóng cho nó ra mồ hôi thì tan ngay.
Đây là bài thuốc của Trần Chí Huy.
Tụ trân phương
Một phương chứa chứng đậu sang bởi vì chứng huyết hư cho nên nó làm ra ngứa, bời không kiêng được gió cho nên ngoài da phát ra ngứa gãi không thôi. Dùng Bạch chỉ, Bạch thược hai vị bằng nhau, nước sắc kỹ mà uống là khỏi.
Một phương chữa chứng ung thư sưng đau.
Dùng Bạch chí, Đại hoàng hai VỊ bằng nhau làm ra bột, uống với nước cơm, mỗi lần uống hai đồng cân.
Kinh nghiệm phương
Một phương chữa chứng tiểu nhi bị đơn độc, lưu độc nó chạy quanh, nếu độc nó chạy vào bụng thì cơ thể chết được, khi nó mới phát ra kíp dùng bài triệt phong tán mà triệt ngay di.

Dùng Bạch chỉ, Hàn thủy thạch làm ra bột, hòa VỚI nước cốt hành sông mà đố vào chỗ đau thì khỏi
Toàn ấu tâm giám phương
Một phương chữa chứng vết đau thương hoặc tên bắn phải, làm ra mụn lớ, thối tha lâu ngày không khỏi. Dùng Bạch chỉ nhai nát mà de (bôi) vào là khỏi.
Tập giảm phương
Một phương giải được độc của phê sương. Dùng Bạch chỉ làm ra bột. hóa VỚI nước giếng mà uống 2 đồng cân là khỏi.
Sự làm quảng ký phương
Một phương chữa dược những chứng hóc xương, vướng ở cổ hầu. Dùng Bạch chỉ, Bán hạ bằng nhau, làm ra bột, hòa với nước mà uống một đồng cân, thì có thế sẽ ủa thổ ra được là khỏi.
Phổ tế phương
Trường hợp phải kiêng Bạch chỉ. Phàm những người đà có chứng âm hư hỏa uất thì phải kiêng Bạch chỉ chớ dùng.
Ông Trương Lôi Sơn nói rằng : Bạch chi tính cay khí ôn thơm tho và mạnh mẽ, và tính ráo dữ, đặc biệt là tính nó sơ phong tán hán. nó có thể đi lên đầu, mắt, tính nó cũng hay táo thấp thăng dương, đi khắp suốt cả mọi phương da thịt.
Công hiệu của Bạch chí, cùng hầu giống như Xuyên khung và Cao bản.