HẠ PHÁP
ĐỊNH NGHĨA
Pháp Hạ là phương pháp trị liệu dùng thuốc có tác dụng nhuận tràng hoặc tẩy xổ phối hợp với nhau thành bài thuốc biện chứng để:
Chữa táo bón (thông đại tiện).
Hạ sốt (thông tiết thực nhiệt).
Chữa cổ trướng (công trục thuỷ ẩm).
Chú ý:
Không dùng trị chứng táo bón ở người già yếu, mang thai, hậu sản.
PHÂN LOẠI
Có 4 pháp nhỏ
Hàn Hạ
Dùng những thuốc tả hạ (tẩy xổ) có tính lạnh như Đại hoàng, Mang tiêu, Cam toại, Ba kích, Đại kích dùng để chữa:
Táo bón Thực nhiệt
Với các triệu chứng nóng bừng ở mắt, đau đầu, rêu lưỡi vàng dày, mạch Sác.
Thường dùng Đại thừa khí thang(Đại hoàng, Mang tiêu, Chỉ thực, Hậu phát)
Phù thủng
Thường dùng bàiThập táo thang(Đại táo 10 quả, Nguyên hoa, Cam
toại, Đại kích)
ôn Hạ
Là dùng những thuốc Tả hạ (tẩy xổ) có tính ấm nóng như Ba đậu chế dùng để chữa:Táo bón do Hàn kết:
Với các triệu chứng bụng đầy trướng, tứ chi mát lạnh, rêu lưỡi trắng nhày, mạch trầm huyền. Thường dùng bài Tam vật bị cấp hoàn (Đại hoàng 40g, Ba đậu chế 40g, Can khuơng 40g) tán bột mỗi ngày uống 1,2 – 2g.
Nhuận Hạ
Dùng thuốc có tác dụng nhuận tràng, tính bình hoặc mát như Hắc ma nhân, Mật ong để chữa táo bón ở người già, phụ nữ mang thai hoặc hậu sản. Thường dùng bài Ma nhân hoàn (Hắc ma nhân 10g, Hạnh nhân 50g, Bạch thược 50g, Đại hoàng 40g, Hậu phát 40g, Chỉ thực 40g) tán bột làm viên mỗi ngày uống 10g
Công bổ kiêm thi
Dùng thuốc tả hạ (hoặc Hàn hoặc ôn) kết hợp với các thuốc sinh tân thanh nhiệt như Huyền sâm, Mạch môn; Tư âm dưỡng huyết như Tri mẫu, Đương qui, Sinh địa; Bổ khí như Đảng sâm, Cam thảo để chữa:
Đại tiện bí do sốt kéo dài
Thường dùng bài Tăng dịch thừa khí thang (Đại hoàng, Mang tiêu, Huyền sâm, Sinh địa, Mạch môn).
Hoặc dùng bài Tuyết cao thang (Bội tề, Hải tích bì thái nhỏ cùng hấp, làm thang).
Đại tiện bí kết do chính khí hư nhuợc
Hoặc đi cầu ra nước trong lẫn phân táo mà sốt cao, khát nước, bụng đau, chói nắn, lưỡi nổi gai. Thường dùng bài Hoàng long thang (Đại thừa khí thang: Đảng sâm, Đương qui, Cam thảo, Sinh khương, Đại táo).
Đại tiện bí mà môi lưỡi khô nứt, miệng khát uống luôn, sốt cao, bụng cứng đầy đau:
Thường dùng bài Thừa khí dưỡng dinh thang (Đại hoàng, Chỉ thực, Hậu phác, Tri mẫu, Đương qui, Thược dược, Sinh địa).
