HUYỆT THIÊN TỈNH
天井穴
TE 10 Tiānjǐng xué (Tienn Tsỉng).
Xuất xứ của huyệt Thiên Tỉnh:
«Linh khu – Bản du».
Tên gọi của huyệt Thiên Tỉnh:
– “Thiên” có nghĩa là phần trên của cơ thể được so sánh với trồi trong tự nhiên giới, có nghĩa là ở trên cao.
– “Tỉnh” có nghĩa là giếng, ở đây ý nói là chỗ hỏm.
Huyệt nằm trên khớp khuỷu 1 thốn, trong chỗ hõm giữa hai gân, chỗ hỏm ấy trông giống như một cái hồ hay cái giếng ở trên đỉnh núi Tam-tiêu kiểm soát đường nước và giữ nước chảy được tự do, cho nên gọi là Thiên tỉnh.
Theo “Kinh huyệt thích nghĩa hội giải” ghi rằng: “Thiên tỉnh, là thổ là đất. Thổ là vật chất của đất, đất ra nước là giếng. Tam-tiêu là đường nước đi ra và có nghĩa là “tỉnh” là giếng. Huyệt ở phía sau xương lổn mặt ngoài
khửyu tay. Chỗ trũng giữa hai gân ỏ “Thiên vị” (vị trí trên cao) lại ứng với tên sao Thiên tỉnh nên gọi là Thiên tỉnh”.
Huyệt thứ:
10 Thuộc Tam-tiêu kinh.
Đặc biệt của huyệt Thiên Tỉnh:
“Hợp huyệt”, thuộc “Thổ”.
Mô tả của huyệt Thiên Tỉnh:
1. Vị trí xưa:
Phía sau đầu xương, ở chỗ hỏm giữa 2 gân, trên khuỷu tay 1 thốn (Đồng nhân, Phát huy, Đại thành).
2. Vị trí nay :
Co tay để dễ tìm chỗ hõm, chỗ hõm trên đầu mỏm khuỷu xương trụ, phía trên khớp khuỷu 1 thốn.
3. Giải phẫu, thần kinh Dưới của huyệt Thiên Tỉnh:
là gân cơ 3 đầu cánh tay, đầu dưới xương cánh tay – Thần kinh vận động cơ là các nhánh của dây thần kinh quay. Da vùng huyệt chi phối bỏi tiết đoạn thần kinh C7.
Hiệu năng của huyệt Thiên Tỉnh:
Hóa đàm thấp ở kinh lạc, sơ khí hóa ở Tam-tiêu.
Tác dụng trị bệnh của huyệt Thiên Tỉnh:
1. Tại chỗ:
Viêm tổ chức mềm quanh khớp khuỷu.
2. Theo kinh:
Thiên đầu thống, cứu để trị lao hạch cổ.
3. Toàn thân:
Viêm tuyến biên đào, mề day ngứa ngáy, tâm thần phân liệt.
Lâm sàng của huyệt Thiên Tỉnh:
1. Kinh nghiệm tiền nhân :
Phối Thiếu hải, trị loa lịch, tràng nhạc (Tháng ngọc ca).
2. Kinh nghiệm hiện nay:
Phối Khúc trì thấu tới Thiếu hải trị bệnh ở khớp khuỷu.
Phương pháp châm cứu:
1. Châm Thẳng, sâu 0,5 – 1 thốn, tại chồ có cảm giác căng tức.
2. Cứu 3 – 5 lửa.
3. Ôn cứu 5-15 phút.
Tham khảo của huyệt Thiên Tỉnh:
1. «Giáp ất>> quyển thứ 7 ghi rằng: “Sốt rét khi ăn thì lên cơn, đau tim, buồn bã không vui, dùng Thiên tỉnh làm chủ”.
2. «Giáp ất>> quyển thứ 9 ghi rằng: “Hung tý đau tim, tê mất cảm giác thịt ở vai, dùng Thiên tỉnh làm chủ”.
3. «Giáp ất» quyển thứ 10 ghi rằng: ”Đại phong, không biết nơi đau, thích nằm hay sợ sệt, co giật, dùng Thiên tỉnh làm chủ”.
4. «Giáp ất» quyển thứ 11 ghi rằng: “Bệnh tâm thần, động kinh lưỡi thè dài chảy nước dãi nước bọt, ré lên như dê kêu, dùng Thiên tỉnh làm chủ”.
5. «Thiên kim» quyển thứ 30 ghi rằng: “Thiên tỉnh chủ về đau vai, yếu mất cảm giác, vai không co duỗi được, tê mất cảm giác ở thịt vai”.
6. «Đồng nhân» ghi rằng: “Thiên tỉnh trị đau tim ngực, ho khí nghịch lên, khạc nôn ra mủ không muốn ăn, sợ sệt hồi hộp co giật, phong tý đau ở khuỷu cánh tay, sồ vật không được, có thê cứu 3 lửa, châm vào 3 phân”.
7. «ĐỒ dực» ghi rằng: “Tả tất cả các bệnh tràng nhạt, ung nhọt, ban chẩn”.
8. Căn cứ theo “Linh khu – Bản du” ghi rằng huyệt Thiên tỉnh là “Hợp huyệt” của kinh Thủ Thiếu-dương kinh.
9. Theo kinh nghiệm của Soulié de Morant, bổ huyệt Thiên tỉnh, dùng để chữa cho những người bị đau khổ về tinh thần sau một tin buồn, một sự trái ý hay là một sự mất lòng thương tổn tới lòng tự ái hay danh dự hay để lại một vết thương khó hàn gắn. Chích bổ huyệt này trừ được những kết quả không tốt có thể xảy ra sau này. Bô thêm Phục lưu càng hay và xem nếu cần thêm luôn huyệt Thiên lịch (tả), Phế du (bổ). Nếu có chứng gân thịt suy yếu thì thêm Liệt khuyết (tả). Nếu có làm kinh uốn mình, co giật tay chân thì thêm Thái xung (tả), nếu điếc thêm Thương dương (tả), ăn uống kém, không thèm ăn thêm Túc Tam-lý (bổ).
