Trước nay mọi người cho rằng hiện tượng cương cứng của dương vật là do tĩnh mạch trong dương vậtđóng lại, máu từ động mạch chảy ra mà không thể từ tĩnh mạch chảy ra được, do đó mà máu được tích tụ bên trong vách xốp của dương vật từ đó gây ra ứ máu, do đó làm dương vật ở trạng thái cương. Cách lý giải này mặc dù cũng hợp tình hợp lý nhưng nghiên cứu sâu hơn nữa lại phát hiện ra rằng, nếu đóng lại đường thông đạo tĩnh mạch chính của dương vật, thì kết quả chỉ có thể tạo ra vài mức độ ứ máu, mà không tạo nên trạng thái cương thông thường.
Nghiên cứu gần đây phát hiện ra rằng, mặc dù 2 nhân tố đã nói ở trên đều có tác dụng nhất định trong hiện tượng cương cứng, nhưng quan trọng hơn nữa là nhân tố thể xốp. Màng trắng là một lớp màng gân kiên cố vững chắc bao bọc bên ngoài các tổ chức thể xốp. Trên thực tế nó được tạo thành bởi 2 lớp cơ sợi, lớp ngoài hình dọc, sợi trong xếp hình vòng khuyên.
Khi hưng phấn tình dục, thể tích các thể xốp này dài hơn rất nhiều và không thể bị vỡ hay thấm nước, do đó làm cho dương vật rất mạnh và có lực. Nhưng khi dương vật mệt mỏi, mềm nhũn đi, nó lại có thể uốn cong bất kỳ phương hướng nào.
Màng trắng cũng có tác dụng trọng yếu ngăn máu từ tĩnh mạch chảy ra ngoài. Khi thể xốp ứ máu, hõm thể xốp căng ra, tĩnh mạch nhỏ bên trong màng trắng bị ép giữa vách hõm thể xốp và màng trắng, mà bị đóng lại, huyết quản đã qua được màng trắng không bị chặn lại nữa, do đó sau khi cương thì máu trong thể xốp sẽ không ngừng bị rò ra ngoài qua tĩnh mạch, tạo nên hiện tượng cương cứng không có lực và không thể kéo dài, tức là bị liệt dương.
Trong vách của hõm thể xốp có rất nhiều sợi cơ phẳng nhẵn, khi cơ thịt thoải mái, thì khoang hõm sẽ giãn rộng, có thể chứa đựng lượng máu lớn, làm cho khoang hõm to lên, áp lực tăng cao, dương vật cũng to và dài lên.
Do đó, cho dù khi động mạch mở rộng, lượng máu tuôn ra nhiều, mà không có sự mở rộng của hõm thể xốp thì dương vật cũng không thể phình to. Khi cơ thịt phẳng co lại sẽ làm cho máu ở trong khoang hõm dồn lại mà làm bớt đi trạng thái cương. Lúc sợi cơ phẳng này giảm đi, là có thể bởi vì máu không thể tràn đầy hết mức mà xảy ra liệt dương.
Có học giả dùng máy tính để phân tích cơ phẳng thể xốp của người thường và người bệnh liệt dương, kết quả phát hiện, lượng sợi cơ phẳng của người thường là 40% – 52%, người bệnh liệt dương động mạch chi là 10% – 25%. Bệnh nhân bệnh đái tháo đường dễ xuất hiện liệt dương, là do sợi cơ thể xốp thường bị giảm bớt. Những người bệnh liệt dương này dù sử dụng thuốc làm giãn nở cơ thịt, như chất tuyến tiền liệt E, thuốc phiện … cho vào trong thể xốp, cũng không thể tạo ra phản ứng cương cứng.
Ôxi các bon và trạng thái cương:
Vách của hõm thể xốp chủ yếu do một tầng của tế bào da tạo nên. Tế bào da này có thể bài tiết ra một chất, ảnh hưởng đến sự co vào hoặc giãn ra của cơ phẳng, đồng thời cũng ảnh hưởng đến sự ức chế hay xảy ra trạng thái cương. Trong đó cái rất quan trọng là ôxit cacbon, nó có thể làm cho cơ phẳng giãn ra. Người có hàm lượng cholesterol trong máu quá cao hoặc động mạch bị xơ hóa, thì chức năng giải phóng ôxit cacbon của tế bào da trong giảm, cũng có thể làm cho cơ phẳng không thể giãn ra mà gây nên liệt dương.
Vật chất hóa học làm chuyển đi xung động thần kinh và liệt dương:
Chúng ta đều biết rằng sự co lại hay giãn ra của cơ thịt là do sự chỉ huy của thần kinh, mà thần kinh lại dựa vào những vật chất truyền xung động thần kinh để truyền đạt “mệnh lệnh”. Vật chất truyền xung động thần kinh của huyết quản, cơ phẳng thể xốp… rất nhiều, trong đó có loại thúc đẩy sự căng ra của cơ phẳng, có loại làm cho cơ phẳng co lại.
Căn cứ vào nguyên lý này, lợi dụng lúc vật chất truyền xung động thần kinh đến tăng cường sự giãn ra của cơ phẳng hoặc ức chế sự co lại của cơ phẳng, là có thể khiến cho dương vật cương lên mà điều trị liệt dương. Hiện tại các chuyên gia y học đang nỗ lực nghiên cứu về phương diện này, và đã phát minh ra loại thuốc có tác dụng tăng cường trạng thái cương cứng đối với dương vật, nhưng để sử dụng hợp lý và tránh tác dụng phụ của loại thuốc này thì cần nghiên cứu sâu hơn mới có thể chính thức ứng dụng rộng rãi.
Do đó, trạng thái cương của dương vật không phải là một hoạt động đơn giản, nó cần sự phối hợp của động mạch, tĩnh mạch và thể xốp mới có thể hoàn thành. 3 nhân tố lớn ở trên, dù xuất hiện ở giai đoạn nào, thì đều có thể gây ra hiện tượng không cương, cương cứng không lâu, hoặc không có lực mà từ đó dẫn đến liệt dương
