Đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính

Đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính

Đợt cấp Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính là một tình trạng bệnh từ giai đoạn ổn định trở nên xấu đi đột ngột ngoài những biến đổi thông thường hàng ngày và đòi hỏi thay đổi cách điều trị thường quy ở bệnh nhân Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính.

Các nguyên nhân gây đợt cấp

Nguyên nhân thường gặp nhất là nhiễm khuẩn khí phế quản phổi cấp do virus (50%) hoặc vi khuẩn (các vi khuẩn thường gặp là Streptococcuspneumoniae, Hemophilusinfluenzaevà Moraxellacatarrhalis).

Nguyên nhân khác:

Nhiễm lạnh, bụi ô nhiễm, không khí.

Nội khoa: Tắc mạch phổi, tràn khí màng phổi, mệt cơ hô hấp, bỏ thuốc điều trị, dùng thuốc không đúng cách, dùng thuốc an thần, gây mê, thuốc chẹn bêta, suy tim trái, loạn nhịp tim, các rối loạn chuyển hoá, nhiễm trùng các phủ tạng khác.

Ngoại khoa: Gẫy xương sườn, chấn thương lồng ngực, sau mổ ngực, bụng.

Không rõ nguyên nhân: 1/3 các trường hợp.

LÂM SÀNG

Bệnh nhân thường có tiền sử được chẩn đoán Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính hoặc lần đầu đến khám với tiền sử hút thuốc hoặc nghề nghiệp có tiếp xúc với khói, bụi ô nhiễm. Bệnh nhân có thể đột nhiên xuất hiện các dấu hiệu: tức ngực, khó thở tăng, thở rít, cò cử, ho, khạc đờm tăng, đờm đục quánh và sốt; có thể có rối loạn ý thức, đái ít, tím môi, giảm hoạt động.

Khám lâm sàng: thấy câc dấu hiệu của Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tínhvới mức độ nặng hơn, xuất hiện thêm một số triệu chứng mới. Những trường hợp nặng có thể có dấu hiệu suy hô hấp cấp.

CHẨN ĐOÁN

Chẩn đoán xác định

Dựa vào các dâsu hiệu lâm sàng như đã mô tả kết hợp một số thăm dò cận lâm sàng để phát hiện một số căn nguyên gây đợt cấp như chụp phim phổi chuẩn tìm dấu hiệu của tràn khí màng phổi hoặc dấu hiệu của viêm phổi…

Chẩn đoán mức độ nặng

Bảng 1: Phân loại mức độ nặng đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính

Chú ý:chỉ cần có 2 tiêu chuẩn của mức độ nặng trở lên ở một mức độ là đủ xếp bệnh nhân vào mức độ nặng đó.

Chẩn đoán phân biệt

Cần phân biệt đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính với bội nhiễm lao phổi. Chẩn đoán phân biệt dựa vào X quang phổi thấy tổn thương nốt, thâm nhiễm. Thấy trực khuẩn kháng cồn kháng toan trong đờm, PCR – BK. Phản ứng Mantoux thường dương tính.

Cần phân biệt đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính với cơn hen phế quản.

Các đặc điểm giúp phân biệt hai bệnh lý này được trình bày ở Bảng 2.

Chẩn đoán phân biệt đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính

XỬ TRÍ

Các điểm chung

Các bệnh nhân bị đợt cấp nhẹ được điều trị tại chỗ. Các trường hợp nặng hơn cần được điều trị cấp cứu rồi chuyển đến bệnh viện cũng như các trường hợp không đáp ứng với điều trị theo các trình tự sau đây (xem sơ đồ 1)

Dùng hoặc tăng liều thuốc giãn phế quản phun hít đến 4 – 6 lần xịt/ ngày. Dùng thuốc giãn phế quản đường uống nếu không có thuốc đường hít: salbutamol 4 mg hoặc terbutalin 5 mg x 1 – 2 viên. Dùng prednisolone uống 40 mg/ ngày. Xem xét việc dùng kháng sinh nếu đờm đục: amoxilin uống 3 g/ ngày chia 3 lần hoặc cephalosporin (CSP) thế hệ 2.

Sơ đồ Xử trí đợt cấp Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính

Sơ đồ Xử trí đợt cấp BPTNMT

Xử trí tại bệnh viện

Đợt cấp mức trung bình được điều trị tại các bệnh viện tuyến huyện, quận.

Tiếp tục các biện pháp điều trị đã nêu. Bệnh nhân được theo dõi mạch huyết áp, nhịp thở và SpO₂nếu có máy.

Các xét nghiệm

Chụp phim phổi

CTM

Cấy đờm nếu đờm đục để xác định loại vi khuẩn và kháng sinh đồ.

Đo các khí trong máu nếu có điều kiện.

Dùng tăng liều thuốc giãn phế quản:

Cườngb₂– adrenergic (salbutamol, terbutalin), kháng chollinergic±cườngb₂– adrenergic (Berodual, Combivent) phun hít qua buồng đệm hoặc khí dung 6 – 8 lần/ ngày.

Có thể dùng thêm thuốc cườngb₂– adrenergic viên uống: salbutamol 4mg x 2 – 4 viên/ngày; hoặc terbutalin 5mg x 2- 4 viên/ngày.

Corticoide: dùng trong 10 ngày với một trong các thuốc sau: prednisolone uống 40 mg/kg/ngày hoặc depersolon 30mg hoặc solumedrol 40 mg x 1 ống tiêm tĩnh mạch.

Kháng sinh:

Dùng khi có biểu hiện nhiễm trùng với sốt, ho khạc đờm bẩn đục, số lượng tăng. Có thể dùng amoxilin + clavulanate 3 g/ngày hoặc các thuốc nhóm CSP thế hệ 2 hoặc macrolide (không dùng erythromycine cùng với theophyline và dẫn xuất), doxycyclin 200 mg/ngày, cotrimoxazole 2 viên/ngày. Chuyển tuyến trên nếu không đỡ.

Đợt cấp nặng nếu có điều kiện cần được điều trị tại bệnh viện tỉnh

Tiếp tục các biện pháp điều trị đã nêu. Theo dõi mạch huyết áp, nhịp thở, SpO₂.

Thở oxy 1-3 lít/phút sao cho SpO₂> 90% và thử lại khí máu sau 30 phút nếu có điều kiện.

Tăng số lần xịt các thuốc giãn phế quản lên 6 – 8 lần với các thuốc giãn phế quản cườngb₂– adrenergic phối hợp với kháng chollinergic hít hoặc khí dung (Berodual, Combivent).

Dùng salbutamol, terbutalin truyền tĩnh mạch với liều 0,1- 0,8mg/kg/phút nếu không đáp ứng với các thuốc khí dung, điều chỉnh liều thuốc theo đáp ứng của bệnh nhân.

Depersolon hoặc solumedrol: 2 mg/ kg/ngày tiêm tĩnh mạch chia làm 2 lần.

Nếu BN chưa dùng theophyline và không có rối loạn nhịp tim thì có thể dùng aminophylin 0,24g x 1 ống + 100 ml glucose 5% truyền tĩnh mạch trong 30 phút, sau đó chuyển sang liều duy trì 0,4 – 0,9 mg/kg/giờ. Trong quá trình sử dụng cần lưu ý dấu hiệu ngộ độc của thuốc: buồn nôn, nôn, rối loạn nhịp tim, co giật, rối loạn tri giác.

Kháng sinh: dùng khi có biểu hiện nhiễm trùng rõ, cefotaxime 1g x 3 lần/ngày hoặc ceftazidim 1gx 3 lọ/ngày và phối hợp với nhóm aminoglycosid hoặc fluoroquinolon.

Đợt cấp nặng không đáp ứng với điều trị hoặc đợt cấp rất nặng được điều trị tại các khoa điều trị tích cực. Thông khí nhân tạo không xâm nhập hoặc thông khí nhân tạo xâm nhập khi không đáp ứng với điều trị như ở trên.

Kiểm soát thăng bằng kiềm toan, nước điện giải, chế độ ăn.

Tiêm heparin dưới da để phòng biến chứng viêm tắc tĩnh mạch.

Xử trí các bệnh lý kèm theo.