Bế kinh, vô kinh (Trẫn huyết) trong đông y

Định nghĩa

Người ta còn phân biệt vô kinh sinh lý (xảy ra trong thời kỳ có thai, thời kỳ cho con bú) và vô kinh bệnh lý.

Điều trị

Gây vòng kinh nhân tạo theo trình tự: giai đoạn đầu chỉ có oestrogen, giai đoạn sau có cả oestrogen và progesteron giống như vòng kinh tự nhiên.

theo Y học cổ truyền

Trên thực tế lâm sàng y học cổ truyền chỉ chữa loại vô kinh thứ phát và chứng bế kinh, do 2 nguyên nhân chính:

Do phần huyết giảm sút gồm: khí hư, huyết hư, lao tổn, vị nhiệt.

Do phần huyết bị ứ trệ gồm: phong hàn, khí uất, đàm tắc, huyết ứ làm kinh huyết không vận hành gây bế kinh, vô kinh.

Khí huyết hư tổn

Do huyết hư:hay gặp ở người thiếu máu

Triệu chứng: kinh nguyệt vài tháng không có, sắc mặt vàng úa, hoa mắt chóng mặt, nhức đầu, hồi hộp, ăn kém, người gầy, da khô, chất lưỡi nhợt, mạch tế sác.

Phép điều trị: bổ khí huyết.

Phương:

Sắc uống ngày 1 thang, uống 20- 30 thang.

Do tỳ khí hư

Triệu chứng: bế kinh vài tháng, sắc mặt vàng, tinh thần mỏi mệt, đầu choáng, hồi hộp, thở gấp, kém ăn, chân tay lạnh, đại tiện lỏng, chất lưỡi nhạt, rêu lưỡi trắng, mạch trầm.

Phép điều trị: kiện tỳ, ích khí, sinh huyết.

Phương: dùng bài Bổ trung ích khí thang gia giảm

Sắc uống ngày 1 thang, uống 10-15 thang.

Do can thận âm hư

Triệu chứng: bế kinh vài tháng, người gầy còm, sắc mặt trắng, gò má đỏ, lòng bàn tay bàn chân nóng, miệng khô, tâm phiền, ít ngủ, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng, mạch tế sác.

Phép điều trị: tư bổ can thận, hoạt huyết.

Nếu hư lao (lao phổi) thêm bổ phế âm.

Phương: dùng bài Lục vị gia vị

Sắc uống ngày 1 thang, uống 15-20 thang.

Do vị nhiệt:do nhiệt tích ở trung tiêu, không dẫn xuống làm tổn thương tân dịch gây nên bế kinh.

Triệu chứng: bế kinh, sắc mặt vàng, hai gò má đỏ, tâm phiền, nóng nảy, miệng đắng, họng khô, người gầy, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng khô, có khi loét miệng, mạch tế sác.

Phép điều trị: tiết nhiệt, tồn âm.

Phương: dùng bài Ngọc trúc tán

Sắc uống ngày 1 thang, uống 15-20 thang hoặc có thể làm thuốc hoàn uống.

Do huyết ứ

Do phong hàn:do phong hàn xâm nhập vào mạch xung và nhâm gây bế kinh.

Triệu chứng: bế kinh, bụng dưới lạnh, đau, chân tay lạnh, buồn nôn, rêu lưỡi trắng, mạch trầm khẩn.

Phép điều trị: ôn kinh tán hàn, hành khí hoạt huyết.

Phương:

Bài 1:

Sắc uống ngày 1 thang, uống 7-10 thang.

Do can khí uất

Triệu chứng: bế kinh, tình chí uất ức, hay cáu gắt, phiền táo, sắc mặt vàng, ngực sườn đầy tức, ợ hơi, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng, mạch huyền.

Phép điều trị: lý khí thư uất, điều kinh.

Phương:

Sắc uống ngày 1 thang, uống 10-15 thang.

Do huyết ứ, huyết ngưng

Triệu chứng: bế kinh, đau vùng hạ vị, cự án, sắc mặt tối, miệng khô nhưng không muốn uống, mạch trầm sác.

Phép điều trị: hoạt huyết, hoá ứ.

Phương:

Sắc uống ngày 1 thang, uống 10-15 thang.

Châm cứu

Tại chỗ: châm bổ các huyệt quan nguyên, khí hải, khúc cốt.

Toàn thân: châm tam âm giao, huyết hải, thận du, can du, tỳ du.

Nhĩ châm: châm vùng tử cung và nội tiết.