Các bệnh có thể phòng ngừa được bằng vắc-xin tại Việt Nam

1. Lao

Bệnh lao ở trẻ em đã giảm đáng kể so với những thập niên trước đây. Tuy nhiên, tình hình nhiễm HIV/AIDS ờ trẻ em ngày càng gia tăng là một nguy cơ tiềm ẩn để bệnh lao quay lại và bùng phát ờ trẻ em. Tiêm ngừa BCG giúp phòng các thể lao nặng ở ưẻ em như lao kê, lao màng não.

2. Bạch hầu-ho gà-uốn ván

Đây là 3 bệnh có tỷ lệ mắc và tử vong giảm đáng kể trong những thập niên gần đây nhờ thành công của chương trình tiêm chủng mờ rộng quốc gia.

3. Bệnh bại liệt

Ở nước ta bệnh bại liệt đã được loại trừ từ nhiều năm nay. Tuy nhiên, ở một số nước trong khu vực, thình thoảng phát hiện một vài trường hợp mới. Vì vậy, ưẻ em dưới 5 tuổi vẫn phải tiếp tục được chủng ngừa vắc-xin bại liệt để phòng ngừa bệnh bại liệt quay ưở lại.

4. Viêm gan siêu vi B

Viêm gan siêu vi B là một bệnh do siêu vi trùng gây ra. Bệnh biểu hiện bằng sốt, vàng da, vàng mắt tiểu vàng. Điểm nguy hiểm của bệnh này là trong 100 người bị nhiễm bệnh chi có 10 người là biểu hiện ra bệnh với các triệu chứng như trên, số còn lại không biểu hiện ra bệnh nhưng có thể diễn tiến theo hai hướng: (1) Đa số có sức đề kháng tốt và vượt qua, lúc này cơ thể sẽ có kháng thể chống lại vi rút viêm gan B – “tự chích ngừa”; (2) Một số ít âm thầm diễn tiến đến xơ gan, ung thư gan ờ tuổi trường thành. Vì vậy, những ưường hợp nhiễm viêm gan siêu vi B nên kiểm tra định kỳ mỗi 3-6 tháng để biết có chuyển sang giai đoạn mạn tính hay không?

Trong khu vực châu Á, có nơi tỳ lệ nhiễm vi rút viêm gan B lên đên 60%. Bệnh lây truyên qua đường máu và các dịch tiêt trong cơ thê. Cách phòng bệnh hữu hiệu hiện nay là tiêm ngừa văc-xin càng sớm càng tôt. ơ trẻ em, không cần xét nghiệm kiểm ưa xem có nhiễm vi rút viêm gan B trước khi tiêm ngừa vì nếu trẻ đã nhiễm thì vắc-xin cũng không làm bệnh nặng hơn.

5. Bệnh sởi

Đây là bệnh do siêu vi ưùng gây ra, biểu hiện bằng các triệu chứng sau: Sôt, phát ban toàn thân và kèm theo một hay nhiêu hơn các triệu chứng sau: ho, sổ mũi nước và mắt đỏ. Dấu hiệu ban toàn thân trong bệnh sởi có những đặc điểm sau: Khởi đầu ở sau tai, sau đó lên mặt, xuống cổ, lưng, bụng và tay, chân. Khi ban lặn để lại những vết thâm ưên da được gọi là vết hằn da hổ, và bong ưóc nhẹ. Đặc điểm này giúp phân biệt giữa ban sởi và các ban khác. Lưu ý: một ưẻ từ nhỏ đến lớn có thể bị nổi ban nhiều lần nhưng nếu đúng là ban sởi thì chỉ bị một lần mà thôi.

Ở nước ta, do bệnh sởi còn phổ biến nên thời điểm tiêm vắc-xin sởi là 9 tháng tuổi thay vì 15 tháng tuổi như các nước tiên tiến. Vì vậy, ở một số ít trẻ, hiệu quả vắc-xin không đạt tối ưu do còn kháng thể từ mẹ truyên sang (kháng thê này sẽ trung hòa một phân kháng nguyên trong vắc-xin). Chính vì vậy, ưong thời gian gần đây, chương trình tiêm chủng quốc gia khuyến cáo nên tiêm nhắc lại một mũi nữa khi các cháu ờ độ tuổi đến ưường.

6. Bệnh rubella

Còn gọi là bệnh ban đào hay bệnh sởi của người Đức. Bệnh biểu hiện bởi các triệu chứng là sốt và phát ban toàn thân. Trẻ em mắc bệnh thường tự khỏi trong vòng 1 tuần mà không để lại di chứng. Phụ nữ mắc bệnh giai đoạn mang thai rất nguy hiểm vì con sinh ra có thế mắc bệnh rubella bẩm sinh để lại những di chứng nặng nề, là gánh nặng của gia đình và xã hội.

7. Bệnh quai bị

Bệnh do vi rút gây ra, lây lan qua đường hô hâp và thường gặp ở bé trai nhiều hơn bé Ệấi. Bệnh biểu hiện bằng các triệu chứng như sốt, mệt mỏi, sưng to tuyến nước bọt như tuyến mang tai, tuyến dưới hàm làm cho cô của bệnh nhân sưng to. Bệnh thường chỉ được điều trị triệu chứng và sẽ hêt trong vòng 1 tuân, ít đê lại di chứng. Các biên chứng nguy hiêm của bệnh quai bị là viêm não, viêm cơ tim và vô sinh do viêm xơ teo tinh hoàn ở bé trai.

8. Viêm màng não mủ do Hemophilus influenzae typ b (Hib)

Bệnh viêm màng não ở trẻ em do rất nhiều nguyên nhân gây ra như vi trùng, siêu vi trùng, ký sinh trùng và nấm. Những vi trùngj hay gặp trong bệnh viêm màng não ở trẻ em là Hib, phế cầu khuẩn, tụ cầu khuẩn, não mô cầu,

Klebsiella, vi khuẩn đường ruột và các vi trùng khác. Tuy nhiên, hiện nay chúng ta chỉ có vắc-xin phòng bệnh viêm màng não do Hib và não mô cầu. vắc-xin phế cầu khuẩn loại conjugate – loại có hiệu quả ở trẻ em hiện nay chưa thấy xuất hiện ưên thị trường Việt Nam.

9. Viêm não Nhật Bản

Bệnh viêm não Nhật Bản do vi rút gây ra qua trung gian truyền bệnh là muỗi. Bệnh khởi phát với các triệu chứng sốt đột ngột, nhức đầu, mệt mỏi, buồn nôn và nôn. Sau 3-4 ngày trẻ có thể co giật, lơ mơ, hôn mê. Khoảng 20% số trường hợp có thể diễn tiến nặng dẫn đến tử vong. Bệnh không có điều trị đặc hiệu mà chủ yếu là điều trị nâng đỡ. Tiêm chủng là cách quan trọng nhất để phòng ngừa bệnh.

10. Trái rạ (thủy đậu)

Bệnh do siêu vi trùng Varicella zoster, thường gặp ở trẻ em. Bệnh gây sốt phát ban có bóng nước ngứa toàn thân. Bệnh rất dễ lây lan

Riêng các loại cúm biến thể như cúm A-H[Ni hay cúm gia cầm H5N1 hiện vẫn chưa có vắc-xin ngừa bệnh.

13. Viêm màng não do não mô cầu

Đây là một bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn não mô cầu gồm các týp A, B, c, Y và W135. Vi khuẩn lây truyền từ người sang người qua những giọt nhỏ khi ho, hăt hơi. Bệnh khỏi phát đột ngột với đau đâu nhiều, sốt, buồn nôn, nôn, cổ cứng, nổi ban xuất huyết. Các dấu hiệu khác đi kèm thường là li bì, mê sảng, hôn mê và co giật. Ở trẻ em, tỉ lệ tử vong khoảng 50% nếu không được điều trị. Hiện có vắc-xin phòng bệnh đối với týp A, c. vắc-xin không có hiệu quả nhiều ở trẻ nhỏ nên bắt đầu tiêm cho trẻ từ 2 tuổi trở lên.

14. Thương hàn

Thương hàn là bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn, lây qua đường tiêu hóa. Bệnh biểu hiện bằng sốt cao, tiêu lỏng, bụng chướng. Biến chứng nguy hiểm thường gặp là xuất huyết tiêu hóa. Phương pháp phòng bệnh đặc hiệu, chủ động và có hiệu quả là tiêm vắc-xin.

15. Viêm dạ dày ruột do Rotavirus

Rotavirus là một loại siêu vi trùng gây ra bệnh viêm dạ dày – ruột với triệu chứng chủyếu là tiêu chảy, ngoài ra trẻ có thể sốt và nômửa. Bệnh rất thường gặp ở trẻ từ 3 – 24tháng tuổi. Đây là tác nhân thường gặp nhất gây ra tiêu chảy và ói mửa nặng ở trẻ em trên toàn thế giới. Vắc-xin phòng bệnh dạng uống sử dụng liều đầu cho trè từ 2 – 5 tháng tuổi.

16. Tả

Là bệnh truyền nhiễm có thể lây lan thành dịch. Bệnh lây truyền qua đường tiêu hóa do thực phẩm, nước uống mang mầm bệnh. Triệu chứng chính của bệnh là nôn và tiêu chảy. Để phòng bệnh, nên sử dụng nguồn nước vệ sinh, làm sạch môi trường và đảm bảo an toàn thực phẩm. Vắc-xin tả thường được cho uống theo chiến dịch và trước mùa dịch hàng năm.

17. Bệnh do nhiễm siêu vi Human Papiloma virus

Tác nhân gây bệnh là Human papilomavirus (HPV). Nhiễm HPV 6, 11 có thể gây mụn cóc, u nhú hô hấp. Nhiễm HPV týp 16, 18 có thể gây sang thương biểu mô, tiến triển đến ung thư cổ tử cung.