Đau Dạ Dày kinh niên

满性胃痛

Mǎn xìng wèitòng

Bệnh nhân:

Trần văn M., 55 tuổi (nam).
Trưởng phòng, Bộ Tài Chánh.

Vào viện:

ngày 20-9-79. Ra viên: 19-11-79.

Bệnh án số:0089.

Chứng bệnh:

Đau vùng thượng vị hơn 10 năm nay, đau lâm râm vào lúc đói, ăn vào bớt đau, không có chu kỳ rõ rệt, càng về sau đau càng tăng, không liên hệ ăn uống lúc chãp tối đầy hơi, ít ợ chua, cách đây 4 tháng đau tăng lên uống thuốc không thấy bớt cách đây 3 ngày đau có giảm, tự nhiên nhưng vẫn còn đau lâm râm, không tiêu ra phân đen, chỉ hay bón, tiểu bình thường, có đau ngực từ 13 năm nay, đau tức ngực bên trái, đau lúc làm việc nặng, có ở rừng 5-6 tháng, trước không thây khó thở, nay thinh thoảng khó thở, mới chụp dạ dày ở Bệnh viện Thống Nhất (13-9-79): Viêm dạ dày tá tràng, tá tràng biến dạng.
Tiền sử 13 năm nám phổi, diêu trị tại Bệnh viện Hà Nội 9 tháng, 20 năm đau khớp bàn tay, nay còn đau.

Hiện tại:

Đau lâm râm vùng thượng vị, ăn vào dễ chịu, uống những thuốc thông thường không bớt, mùa lạnh đau nhiều, xuất mồ hòi, người nóng nảy, tiên bón 2-3 ngày một lần, chảy nước chân răng, đôi khi tức ngực, đau ran vùng ngực, làm nặng đau hơn, lo lắng mất ngủ, đau khớp ngón tay, đôi khi hoa mất, ù tai, đau lưng.

Khám:

Vọng:

Người cao gầy, thần sac bạch, lưỡi trắng đầy, đầu lưỡi đỏ có gai.

Văn:

Tiếng nói rành rẽ.

Vấn:

Có vợ, 4 con.

Thiết:

Tai phải:

Phế phù án bình thường, trầm án có lực, tỳ vị phù trầm bằng nhau, mệnh môn trầm án vô lực, toàn bộ có 1 đường khẩn dài suốt.

Tay trái:

Tâm phù án vô lực, trầm án bình thương, can phù trầm bằng nhau, thận trầm án vô lực, khẩn suốt cả ba hộ.

Thuốc:

Thăng ma 8g                       Cát căn 6g
Bạch thược 10g                    Tô diệp 8g
Mộc hương 6g

ba thang-tuần.
Tiếp sau 9 tuần liền, mỗi tuần uống chỉ thay đổi lại những vị:
Bạch thược, Đảng sàm, Mộc hương, Binh lang, Can khương, Quế chi, Ngô thù du mỗi tuần 3 thang.

Kết quả bệnh nhân ăn được, ngủ được, đại tiểu bình thường, hết đau bụng nhưng còn rát ngoài da bụng và ê tê chỗ đau cũ do trời lạnh, mạch hai tay có lực có thần rất tốt, mạch đấm ở rốn đã giảm 6-10, lên cân được Ikg, ra Viện 19-11-79.

THẢO LUẬN

Tôi chẩn trị các bệnh nhân nội trú khoa nội tại Bệnh viện, mỗi khi tôi khám cho bệnh nhân nào đều có một Y sĩ cầm bệnh án ghi chép và một sinh viên theo thực tập.
Khám đến bệnh đau bụng kinh niên này, xem mỗi bộ mạch tôi đều vẽ hình trạng đi cho sinh viên biết, trong khi tôi nói mạch thế này là bệnh thế này (óng M. nằm nghe cám thấy vui lòng).
Đến khi tôi xem mạch rốn của ông (một số khá đóng thầy thuốc không xem mạch rốn), tôi kéo tay sinh viên để tay vào cuông rốn ông mà xem, liền đó tôi kéo tay bệnh nhân để y xem rốn của mình.

Tôi bảo:

Bệnh đau bụng này gốc ở mạch rốn, ta đế 3 ngón tay ta bằng phảng vào giữa rốn người bệnh, như ông M. này, mạch rốn mở rộng ra hơn một chút theo hình tròn của ròn, ta ấn nặng tay xuống nó cứng như cái lò xo, mạch rón từ dưới đập lên tay ta rất mạnh (tất cả những ai có mạch rốn đánh manh hay nhẹ d’êu không tự biết).

Mạch rốn tuy góc nó tự đông bởi thận, nhưng tỳ âm khố cạn thì nó đập mạnh hơn rõ ràng (trong đó bệnh có người mạch rốn đập, có người mạch rốn không dập chứ không phải ai cũng có mạch rốn đập).

Bệnh này thận khô (thận ó táo), tỳ âm khô tức là phần dưới hết chất tươi nhuận, khi phát đau bưng mà lại dau lâm râm thì các thầy thuốc Đóng hay Tây nào cũng cho là hàn thông rồi đưa thuốc tiêu thuốc nóng vào, thuốc tiêu thước nóng vào, hiệp với khí nóng ở rốn kết lại thành một cái u bằng chất hơi nóng.

Hơi nóng ấy:

– Gặp chât lạnh, gió lạnii ngoài vào thì lạnh và nóng đấu tranh nhau làm đau bụng.
– Bốc lên đau lên mặt làm ù tai, mất ngủ.
– Bốc lên tim làm tức ngực, mất ngủ.
– Đi xuống dưới, mói đùi gỏi, nóng bàn chân.
Khí nóng ấy là hỏa độc đi dâu bệnh đấy.

Tại sao biêt tỳ âm khô?

Thuốc tiêu, thuốc nóng uống nhiều thì dương mạch, tỳ dương mạnh quá, tỳ âm phái khô (dĩ nhiên) bệnh nhân nói mỗi khi đau bụng, cứ ãn chút cơm vào là đỡ đau, cơm là chất tươi nhuận, cơm là âm dược đem vào thì tỳ âm êm dịu xuống, đỡ đau.
Đọc cáu Tẽ gian núc khí cam dụng (Bạch truậl) sát nhãn (Lãn Ông dạy): Cái khí kết lại, nó đập ớ giữa rốn, cấm cho uống Bạch truật nếu cho uống sẽ giết người, tại sao? Bởi Bạch truật là chất cương táo (cứng mà khô) trong đã khô ráo lai đem khò ráo vào thì sát nhân.

Những bệnh gốc ở tỳ phái uông Bach ưuặi mới là chú dược của tỳ. nếu uống vị khác chậm khói, vậy phải nấu Bạch truật thành cao mới uổng được, vì Truật đã thành cao thì có dầu. dầu là chất tươi nhuận cho tỳ âm và thân.
Thuốc trị bệnh này tuân đầu uống Thăng ma, Cát căn. Bạch thược là thuốc dịu mát. đem vào vị kinh vì lòng bàn tay bệnh nhân nóng.
Mây tuần sau uống Bạch thược để binh can mộc dưỡng tỳ âm (khi ấy không có phương tiện nâu Bạch truật thành cao) bệnh đau bụng kinh niên khỏi.

 Đinh Ninh Lê Đức Thiếp