Bộ vị và phương pháp chẩn Mạch
脈診的部位和方法
Phiên âm:
Phù vi tâm phê, Trầm Vi thận can. Tỳ vỵ trung châu Phù trâm chi gian Tâm ma ch chi phù Phù đai nhi tác Phẽ mach chi phù Phu sáp nhi dcán. Can mach chi trâm, Trâm nhi trường huyên. Thận mach chi trâm. Trâm thưc nhĩ nhuyễn. Tỳ vy mach lai Tổng nghi hòa hoãn Manh môn nguyên duong, Luông xích dỏng đoán.
Dịch nghĩa:
Phú là tâm phế. Trâm là thận can. Tỳ vỵ ở giữa. Phù trầm trung gian. Phù của mach tâm. Phù đại mà tán. Phế mạch mà phù. Phù sáp và đoản. Trầm của mach can. Trầm mà trường huyền. Mach thận mà trầm. Trầm thực và nhuyễn. Còn mach vy tỳ vẫn nên hòa hoã.n Mệnh môn nguyên dương Hai xích cùng đoán.
Dịch theo lời giải:
Đoạn này nói về sự biểu hiện khác nhau của mạch tượng binh thường trong rgũ tạng.
Mạch tượng binh thường cùa ngũ tạng đều có thể thông qua ba hậu: phù, trung, trầm để quan sát Bộ vị phù có thể quan sát phủ. Bộ vị trầm có thể quan Sát thận và can. Giữa phủ với trầm chính là trung bộ có thể quan sát tỳ và vỵ. Song điều nay Cũng chỉ nói từ cái chung thôi, nếu phân tích kỹ, còn có chỗ khác nhau Phù của mạch tâm, trong cái phù thấy rõ đại mà tán, tức là đâu ngón tay án hơi mạnh mạch chạy thô đại (to) ; ấn mạnh
hơn một chút nữa thì thấy mạch đại mà nhuyễn tán (khuếch – khoát đại nhuyễn tán).
Phù cùa mạch phế trong cái phù thấy rõ sáp (rít 1 mà đoan tức lá đầu ngón tay hơi án mạnh thì thấy nhịp đập của mạch có cảm giác trệ sáp ; ãn mạnh hơn một chút nữa.
càng thấy rõ mạch có cảm giác đoan súc (ngan mà dôn dập). Mạch can xuất hiện trâm, chẳng những mạch cho thấy hơi trường (dài), ma còn có mạch tượng huyên sức căng hơi lớn. Mạch thận cũng xuất hiện trầm, trong có cám giác mạnh thực kiêm nhuyễn hoạt. Còn về mạch tượng của tỳ và vỵ, vẫn cứ không nhanh không chậm vừa phải, hòa hoãn là hơn cả.
Vì đoạn hai của “Bộ vị Phương pháp chẩn mạch” phần 2 đã nói : “Thận và Mệnh môn ở hai bộ xích.”, tức là quan sát thận ở bộ xích bên trai (ta xích), quan sát Mệnh môn ở bộ xích hên phái (hữu xích’. Nhưng kinh nghiệm cùa nhtìng thầy thuốc đời sau cho rang : bộ vị (vị trí) cùa Mạnh môn ở giữa hai quả thận, về đại thể tuy có chia ra trái phải, song trên thực tế, sự biến hóa thịnh suy của nguyên dương trong Mệnh môn, đều có thế phán đoán ra được ở cả hai bộ xích trái vá phải.
