MẠCH TƯỢNG TẠP BỆNH
雜病脈象
Phiên âm:
Phong thuơng vu vệ. Phù hoãn hữu hãn. Hàn thương vu vinh (dinh). Phù khấn vô hãn. Thử thương vu khí. Mach hư thân nhiệt. Thấp thương vu huyết. Mạch hoãn tế sáp. Thuơng hàn nhiệt bệnh. Mach hỷ phù hồng. Trầm vi sáp tĩểu.Chứng phản tãt hung. Hãn hậu mạch tĩnh. Thân lương tãt an. Hãn hậu mạch táo. Nhiệt thậm tất nan.
Dịch nghĩa:
Phong thuơng ở vệ. Hàn thuơng ở vinh. Phù khẩn vô hãn (không mô hôi) Thử thụơng ở khí. Mạch hư người nóng. Thấp thương ở huyết. Mạch hoãn tế sáp (nhỏ rít). Thương hàn bệnh nhiệt Mạch thích phù hồng. Trầm vi sáp tiểu Trái chứng là hung. Mô hôi (ra rồi) mạch tĩnh Nguôi mát là yên. Mồ hôi (ra rồi) mạch nóng Nhiệt tăng khó thêm.
Dịch theo lời giải:
Đoạn này nói vê mạch và chứng của ngoại cảm các tà phong hàn, thử, thấp.
Trong bệnh ngoại cảm có các loại tà phong, hàn, thử, thấp khác nhau, cho nên mạch tượng và triệu chứng của chúng cũng khác nhau. Ngoại cảm phong tà, thời kỳ đầu phần nhiêu là vệ khí bị tổn thương, mạch phù hoãn, tự ra mồ hôi. Ngoại cảm hàn tà, thời kỳ đầu phân nhiều là dinh khí bị tổn thương mà thấy mạch phù khấn, triệu chứng không có mô hôi. Vì tính của phong thì tán phát, tinh cuả hàn thu liếm. Cho nên tuy cùng thuộc về biếu chứng, nếu thựơng về phong thì mạch phù hoãn mà có mô hôi ;thương về hàn thi mạch phù khẩn mà không có mồ hôi. Đặc tính của thử nhiệt rất dễ làm hao tán chính khí, cho nên dù trên người phát Nhiệt song mạch đập thấy hư Thấp tà gây ra. Vì phần thấp thuộc âm tà ảnh hương đến vận hành của huyết dịch, cho nên mạch đập hư nhiều tế hoãn mà trệ sáp. Mặc dù hàn tà thuộc âm, nhưng vào cơ thể đấu tranh với dương khí nên trở thành bệnh nhiệt thi mạch đạp phù sác, dương khí vẫn còn khỏe đấu tranh với ngoại tà nên thấy mạch dương. Nếu mạch đập trầm, vi, sáp, tiểu phản ánh của chứng dương thấy mạch âm. Nhiệt tà hữu dư, chính khí đai tổn thương. Loại bệnh biến trái ngược nhau giữa mạch và chứng, này tương đối phức tạp trong quá trinh điều trị không chắc chắn là không thuận lợi. Phàm là bệnh ngoại cảm, sau khi cho ra được mồ hôi, mách đập hình ổn, nhiệt lui người mát. Đó là hình tượng của biểu tà đã được giai trừ, sức đề kháng dần dần hồi phục. Nhưng nên sau khi đã ra được mỡ hôi, nhiệt không lui má còn tăng lên mạch không bình ổn và còn táo cấp (nóng, nhanh), chứng tỏ bệnh tình còn đang phát triển, khi điều trị sẽ gặp khó khăn trong trường hợp nói trên.
