Mạch và chứng trạng của bài Đại hãm Hung thang

Điều 139. Thương hàn 6-7 ngày, kết hung nhiệt thực, mạch trầm mà khẩn dưới tâm đau, ấn vào rắn như đá, dùng Đại hãm hung thang làm chủ.

Tóm tắt:

Chứng Đại hãm hung thang về trường hợp không vì hạ nhầm gây nên thuỷ nhiệt kết thực.

Thương hàn 6-7 ngày, phần nhiều là thời kỳ biểu tà truyền vào lý, do tà khí truyền vào. Tà cùng thuỷ tà kết chặt ở trong ngực, tuy không phải vì hạ nhầm cũng có thể thành chứng kết hung. Mạch trầm chủ bệnh ở lý, trầm mà khẩn đều thấy là chủ thuỷ bệnh, chủ đau. Dưới tâm đau, ấn vào rắn như đá là thuỷ tà với nhiệt tà kết dưới tâm là chứng của Đại hãm hung thang.

Đai hãm hung thang:

Đại hoàng 5 lạng (bóc vỏ)
Mang tiêu 1 thăng
Cam toại 1 thìa con

Ba vị trên dùng 6 thăng nước, trước nấu đại hoàng còn 2 thảng, lọc bỏ bã rồi cho mang tiêu vào, sắc sôi 1-2 dạo thì cho bột cam toại vào, uông ấm 1 thăng. Đại tiện được thông lợi thì thôi, không uống nữa.

Ý nghĩa phương thuốc:

Thuỷ tà và nhiệt tà cấu kết với nhau, tích tụ ỏ vùng trên thì thành ra chứng kết hung. Trong phương cam toại cay đắng mà lạnh, đã tiêt nhiệt lại trục thuỷ phát kết; mang tiêu mạnh lạnh, làm mềm chất rắn; đại hoàng đắng lanh, tẩy rửa đươc thực tà, xua hết cái cũ, gây nên cái mới.

Bênh thế gấp cho nên phương cũng mạnh, cuối phương nói “Đại tiện thông lợi thì thôi, không uống lần sau”, là sợ uổng nhiều quá tổn hại chính khí của người, lúc dùng phải chú ý.