Thuộc tính ngũ hành của Tạng Tâm
心臟的五行屬性
Thuộc tính ngữ hành của Tâm là hoả, hoả ở trong ngũ hành, có đầy đủ để sưởi ẩm và thăng lên, vì thế mà suy ra sự vật có đầy đủ sự ôn nhiệt và thăng lên, đều quy thụộc vào hoả. Do đó trong Tâm dương khí cũng có tác dụng ôn chiếu, số 7 Tâm thuộc hoả. Cho nên sách Cách chí dư luận của Chu Đan Khê đời Nguyên có nói: “Con người ta sinh ra, Tâm là hoả cư trú ở bên trên …’’
Công năng chủ yếu của Tâm có hai phương diện là tàng thần và chủ về huyết mạch. Tâm dương có tác dụng ôn chiếu, thúc đẩy (Tâm là đặc tính của hoả). Tâm dương ở trạng thái sinh lý được gọi là “Thiếu hoả”, nó đối với tổ chức của tạng phủ có tác dụng sưởi ấm. Tại tình huống bệnh lý, Tâm dương bất túc thì có thể dẫn đến ôn chiếu bị bất cập, xuất hiện khác thường về Tâm thần và vận hành huyết mạch.
Nếu như trong Tâm dương khí quá căng, “Khí hữu dư sẽ là hoả”，dưới trạng thái ấy thì Tâm dương được gọi là “Tráng hoả”. Dương khí quá căng là tới bệnh lý, cũng có thể dẫn đến công năng khác thường của Tâm tàng thần và chủ huyết mạch (Tham khảo thuộc tính âm đương của Tâm). Tâm dương quá căng tức là Tâm hoả, Tầm hoả căng thịnh có thể gọi là Thực hoả cũng có là hư hoả. Thưc hoả đa số là bời trong Tâm uất nhiệt hoá hoả; hư hoả đa số là Tầm âm khuy hư âm không chế được quá găng.
Trong ngũ hành, hoả với mộc, thổ và thuỷ có quan hệ với rất mật thiết. Bởi vì mộc có thể sinh hoả, hoả có thể sinh thổ, thuỷ hoả giúp đỡ lẫn nhau, ở trong năm tạng Tâm với Can, Tỳ, Thận có quan hệ với nhau rất mật thiết. Can thuộc mộc, Tỳ thuộc thổ, Thận thuộc thuỷ. Mộc sinh hoả tức là quan hệ Can với Tâm có thể khái quát làm hai phương diện, một là Can tàng huyết, Tâm chủ huyết mạch, Can tàng huyết công năng chính thường có sự giúp đỡ cho Tâm chủ huyết mạch phát huy công năng chính thường;
Hai là Can chủ sơ tiết, sự sơ tiết thăng phát của Can, có sự trợ giúp bởi sự thịnh vượng của Tâm dương. Hoả sinh thổ tức là quan hệ giữa Tỳ và Tâm cũng có thể khái quát làm hai phượng diện. Một là Tâm chủ huyết mạch, Tỳ chủ vận hóa, Tâm chủ huyết công năng bình thường, huyết có khả năng doanh dưỡng Tỳ công năng mới có khả năng phát huy chủ vẻ vận hoá, sinh huyết, thống huyết;
Ba là Tâm dương phối hợp với Thận dương cộng đồng sưởi ấm Tỳ dương, Tỳ dương kiện vượng tức là có khả năng vận hoá thuỷ cốc được bình thường, sản sinh ra khí huyết. Thuỷ hoả giúp đỡ lẫn nhau tức là quan hệ Thận với Tâm, một là chỉ Thận thuỷ tất nhiên giúp đỡ lên Tâm để khống chế Tâm dương không đến nỗi quá căng một mình, hai là chỉ Tâm hoả cần phải hạ giáng xuống Thận, sưởi ấm Thận thuỷ tránh ngưng đọng, cả hai có tác dụng lẫn nhau để duy trì hiệp điều công năng sinh lý.
Theo “Trung y Tạng tượng học”.
