Thoát vị đĩa đệm là một tình trạng bệnh lý của cột sống xảy ra khi phần nhân nhầy của đĩa đệm (nucleus pulposus) thoát ra khỏi vị trí bình thường trong bao xơ (annulus fibrosus), chèn ép vào các cấu trúc xung quanh như dây thần kinh, gây ra đau và rối loạn chức năng.
Cơ chế của thoát vị đĩa đệm:
- Cấu trúc của đĩa đệm:
- Đĩa đệm là một cấu trúc nằm giữa các đốt sống trong cột sống, đóng vai trò như bộ giảm chấn, giúp hấp thu lực tác động và duy trì sự linh hoạt của cột sống.
- Đĩa đệm gồm hai phần:
- Nhân nhầy (Nucleus pulposus): Phần mềm, có tính chất giống như gel nằm ở trung tâm đĩa đệm, giúp hấp thụ lực.
- Bao xơ (Annulus fibrosus): Phần cứng, dạng sợi bao quanh nhân nhầy, giúp giữ nhân nhầy ở vị trí trung tâm và duy trì cấu trúc đĩa đệm.
- Quá trình thoát vị đĩa đệm:
- Thoái hóa đĩa đệm: Theo thời gian, đĩa đệm dần mất nước và độ đàn hồi do quá trình lão hóa hoặc chấn thương. Lớp bao xơ bên ngoài trở nên yếu hơn, mỏng và dễ bị rách.
- Áp lực lên đĩa đệm: Khi cơ thể thực hiện các động tác cúi, vặn xoay, nâng vật nặng hoặc do tư thế sai, đĩa đệm phải chịu áp lực lớn. Áp lực này có thể làm cho nhân nhầy trong đĩa đệm bị đẩy ra ngoài qua các vết rách hoặc vùng yếu của bao xơ.
- Thoát vị: Khi nhân nhầy tràn ra khỏi đĩa đệm, nó có thể chèn ép lên các dây thần kinh hoặc tủy sống, gây ra các triệu chứng đau, tê bì, yếu cơ, hoặc các rối loạn thần kinh khác. Mức độ chèn ép càng nặng thì triệu chứng càng nghiêm trọng.
- Vị trí thường gặp của thoát vị đĩa đệm:
- Cột sống thắt lưng: Thoát vị đĩa đệm thường gặp nhất ở vùng thắt lưng (đốt sống L4-L5 hoặc L5-S1) do khu vực này chịu tải trọng lớn từ cơ thể và có nhiều chuyển động.
- Cột sống cổ: Cột sống cổ (đốt sống C5-C6, C6-C7) cũng là khu vực dễ bị thoát vị, do tính linh hoạt cao và các chuyển động phức tạp của cổ.
- Cơ chế gây đau và các triệu chứng thần kinh:
- Chèn ép dây thần kinh: Khi nhân nhầy thoát ra ngoài và chèn ép vào dây thần kinh, nó gây ra đau dọc theo đường dẫn của dây thần kinh (thường là thần kinh tọa), dẫn đến đau lan xuống chân hoặc tay, tùy thuộc vào vị trí thoát vị.
- Phản ứng viêm: Nhân nhầy có thể kích thích phản ứng viêm tại chỗ, gây phù nề và tăng áp lực lên các cấu trúc thần kinh, làm triệu chứng trở nên trầm trọng hơn.
- Suy giảm chức năng thần kinh: Nếu thoát vị gây chèn ép mạnh lên tủy sống hoặc dây thần kinh, nó có thể dẫn đến tình trạng mất cảm giác, yếu cơ hoặc rối loạn vận động.
Nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm:
-
- Tuổi tác: Thoái hóa đĩa đệm do lão hóa là nguyên nhân chính. Đĩa đệm mất nước và trở nên kém linh hoạt.
- Chấn thương: Các chấn thương cột sống hoặc căng thẳng cơ học do vận động mạnh, đột ngột có thể gây rách bao xơ.
- Yếu tố cơ học: Tư thế sai khi nâng vật nặng, cúi vặn người quá mức, ngồi sai tư thế trong thời gian dài.
- Di truyền: Một số người có cấu trúc đĩa đệm yếu di truyền, dễ bị thoát vị hơn.
