KHÍ QUYẾT LUẬN THIÊN

KINH VĂN

Hoàng Đế hỏi:

Năm Tàng, sáu Phủ, hàn nhiệt cùng chuyển di như thế nào?

Kỳ Bá thưa rằng:

Thận di hàn tới Tỳ, gây nên chứng ung, thũng, thiểu khí. Tỳ di hàn tới Can, gây nên chứng ung thũng, co gân. Can di hàn tới Tâm, gây nên chứng cuồng và cách trung. Tâm di hàn tới Phế, gây nên chứng Phế tiêu; Phế tiêu là một chứng uống vào một phần, đi tiểu ra hai phần không thể chữa được. Phế di hàn tới Thận, gây nên chứng dũng thủy; “dũng thủy” là một chứng án vào phúc bộ không kiên, thủy khí ký túc ở Đại trường, đi nhanh thời trong bụng kêu óc ách, như túi chứa nước. Hoàn toàn là thủy bệnh.

Tỳ di nhiệt tới Can, thời gây hên chứng kinh và nục. Can di nhiệt tới Tâm thời chết. Tâm di nhiệt tới Phế, gây nên chứng cách tiêu.

Phế di nhiệt tới Thận, gây nên chứng nhu chí. Thận di nhiệt tới Tỳ, gây nên chứng hư và trường tiết, khó chữa.

Bào di nhiệt tới Bàng quang, gây nên chứng “long” và tiểu ra huyết. Bàng quang di nhiệt tới Tiểu trường, cách trường không thấm xuống được, gây nên chứng lở nát trong miệng. Tiểu trường di nhiệt tới Đại trưòng, gây nên chứng phục giả, chứng trĩ. Đại trường di nhiệt tới Vị, ăn nhiều mà gầy mòn, gọi là chứng thực diệc. Vị di nhiệt tới Đởm cũng gọi là chứng thực diệc. Đởm di nhiệt tới não, thời đau nhức ở trán và Ty uyên, rồi lại thêm cả chứng mục và mờ mắt. Đó, đều gây nên bời khí quyết.

CHÚ GIẢI:

⁽¹⁾ Đoạn này tổng kết cái nghĩa, Tàng, Phủ hàn nhiệt cũng chuyển di đều ở khí mà không ở kinh, nên mới gọi là khí quyết. Nghĩ như: Nhiệt khí bốc lên, phạm vào lạc mạch thì gây nên chứng nục (đổ máu cam); thấm nhuần ra huyết ở bì mao, không thể hóa thành chất loãng để làm mồ hôi, thì gây nên chúng miệt (mồ hôi như máu); tà nhiệt làm thương khí nên Dương khí hư, gây thành chứng mắt mờ. Đó đều là tại khí mà không tại kinh, nên bài này mới gọi là Khí quyết luận.