PHONG LUẬN THIÊN
KINH VĂN
Hoàng Đế hỏi:
Phong nó làm thương người, hoặc phát chứng hàn nhiệt, hoặc là chứng Nhiệt trung, hoặc là chứng hàn trung, hoặc là lệ phong, hoặc là thiên khô, hoặc là phong. Bệnh đã khác nhau, danh cũng không giống, hoặc phạm tới cả năm Tàng sáu Phủ. Không hiểu nguyên nhân ra sao, xin cho biết rõ.
Kỳ Bá thưa rằng:
Phong khí Tàng ở khoảng bì phu, trong không thể thông, ngoài không thể tiết. Nó “dẫn đi rất chóng mà biến đổi luôn”; làm tấu lý mở rỗng, thời ghê rợn mà rét; làm tấu lý vít lấp, thời nhiệt mà khó chịu. Nó hàn thời uổng ăn kém sút, nó nhiệt thời cơ nhục hao mòn. Nếu làm cho người bọt bạt mà không ăn được thì gọi là hàn nhiệt.
Phong khí với khí cùa Dương minh dồn vào Vị, đi vòng lên đến phía đầu mắt, nếu là người béo thì phong khí không tiết ra ngoài được, sẽ gây nên chứng Nhiệt trung mà mắt vàng; nếu là ngưòâ gầy thời tiết ra ngoài mà hàn, sẽ gây nên chứng hàn trung và chảy cả nước mắt, nước mũi.
Phong khí cùng vào với khí cùa Thái dương, dẫn đi ở mạch du, rài rắc ra ở khoảng phận nhục, cùng xung đột với vệ khí, khiến cho mạch đạo không thông lợi, gày nên chứng cơ nhục sùi sưng thành mụn lờ. Vê khí có chỗ không dẫn hành được, sẽ gây nên chứng bất nhân. Nên chứng dọc mũi toét nát mà sắc bại, bì phù lở nát. Phong hàn ký lục ở mạch mà không dẫn đi được, gọi là Lệ phong, hoặc lại gọi là “hàn, nhiệt”.
Tiết Lập xuân, ngày Giáp, Ẩt bị thương vì phong, gọi là Can phong; mùa hạ, Bính, Đinh bị thương vì phong, gọi là Tâm phong; mùa quý hạ, Mậu, Kỷ bị thương vì phong, gọi là Tỳ phong; mùa’thu, Canh, Tân bị trúng về tà, gọi là Phế phong; mùa đông, Nhâm, Quý bị trúng về tà, gọi là Thận phong.
Phong trúng Dư huyệt cùa năm Tàng sáu Phủ, cũng gọi là phong của Tàng, Phủ.
Nếu trúng vào cửa ngõ của khí huyết, thì gọi là thiên phong.
Phong khí theo phong Phù mà dẫn lên, gọi là não phong.
Phong khí phạm vào đầu hệ, thì gây nên chứng mục phong, nhãn hàn.
Uống rưọu mà trúng phong, thì là lậu phong.
Nhập phòng, hãn ra mà trúng phong, thì là nội phong.
Mới gội đầu mà trúng phong, thì là thù phong.
Phong phạm vào bộ phận trong đã lâu ngày, thì là chứng trường phong, xôn, tiết.
Phong lưu ở ngoài tấu lý, thì là tiết phong.
Cho nên “phong là trưỏng cùa trăm bệnh”. Đen khi nó biến hóa để gây nên chửng bệnh khác thì không có phương hướng nhất định. Nhưng tóm lại thì lúc nào cũng do “phong khí” mà gây nên.
Hoàng Đế hỏi:
Năm Tàng bị phong, chứng trạng khác nhau thế nào và xin cho biết phép chẩn với bệnh nặng (sự biến chuyển cùa bệnh).
Kỳ Bá thưa rằng:
Chứng trạng của Phế phong, nhiều hãn mà ố phong, thỉnh thoảng ho, hơi thở ngắn; ban ngày nhẹ, về đêm nặng. Chẩn ở phía
Chứng trạng cùa Tâm phong, nhiều hãn mà ố phong, môi khô rộp, hay giận dữ. Bệnh nặng thì nói ra khó khăn. Chẩn ở miệng, sắc đỏ.
Chứng trạng cùa Can phong nhiều hãn mà ố phong, hay bi (buồn, thương), họng khô, hay giận, có ý như ghét đàn bà. Chẩn ở dưới mắt, sắc mặt tái xanh.
Chứng trạng cùa Tỳ-phong, nhiều hãn mà ố phong, thân thể mỏi mệt, tứ chi không muốn cử động, không muốn ăn. Chẩn ở trên mũi, sắc vàng.
Chứng trạng của Thận phong, nhiều hãn mà ố phong, mặt phù thũng, xương sống đau không đứng thẳng được, trong lòng có sự như không được toại ý. Chẩn ở ngoài da, sắc sạm đen.
Chứng trạng cùa vị phong, cổ nhiều hãn mà ố phong, uống ăn khó khăn, như có vưởng mắc nuốt không trôi; phúc bộ hay đầy; nếu không đắp bụng thì hay trướng; ăn thức hàn thì sinh tiết tà. Chẩn thấy thân thể gầy mà bụng to.
Chứng trạng của thủ phong, đầu và mặt nhiều hãn mà 0 phong. Trước chứng phong phát sinh một ngày thì bệnh nặng, đầu nhức đến nỗi không thể bưóc ra ngoài; đến ngày phong phát, thì bệnh lại hơi bót.
Chứng trạng cùa lậu phong, có nhiều hãn, thường không dám mặc áo đơn đến bữa ăn thì hãn ra, có khí hãn nhiều mà thở suyễn, ghè gió áo thường ẩm ưót vì hãn, miệng khô và khát, không làm được công việc nhọc mệt.
Chứns trạng của tiết phong, nhiều hãn, hãn ra ướt cả áo, trong miệng khô, không làm được việc nặng nhọc, toàn thân đều đau và rét.(Rét vì ra hãn nhiều, thành vong dương).
