THANG DỊCH, GIAO LỄ LUẬN
KINH VĂN
Hoàng Đề hỏi rằng:
Dùng ngũ cốc để làm thang dịch với giao lễ (rượu ngọt), nhơ thế nào?
Kỳ Bá thưa rằng:
Phải dùng gạo lúa đạo (tức gạo nếp) đun bằng rơm lúa đạo. Gạo lúa dạo cỏ cái tính chất hoàn toàn để nuôi đuợc năm Tàng; rơm lúa đạo có cái khí hợp với “Bính Tân” đế hóa thủy và nuôi dược ngũ Tàng. Sờ dĩ dùng như vậy là cốt để cho giúp ích cái sự chuyển vận của trung ương, đổ tham nhuần ra bốn Tàng bôn ngoài.
Hoàng Đế hỏi rằng:
Đời Thượng cổ tuy cỏ làm ra thang dịch, giao lễ, nhưng chi làm mà không dùng, là vi có’ sao?
Ký Bá thưa rằng:
Các bậc Thánh nhân dời xưa làm ra thang dịch giao lễ, là chi làm dể phòng bị khi nào tà khí nó phạm đến dấy thôi. Nhung các người về thời kv dó, phần nhiều giữ dược hoàn toàn thiên chân, nên tặc phong không mấy khi phạm vào dược. Vì thế, dù có làm ra thang dịch giao le, mà cũng không may khi phải dùng tới.
Đến đời Trung cổ về sau, về sự giữ gìn thiên chân cũng dã cỏ phan không dược hoàn toàn chu đáo. mà tặc phong cũng có đôi khi phạm tới; khi đó dùng tới thang dịch giao lễ thì rất là công hiệu.
Hoàng Đế hỏi rằng:
Đến đời nay thường dùng mà bệnh cũng không thấy khỏi hẳn, là vì sao?
Kỳ Bá thưa rằng:
ở đời này, tất phải thu góp các thứ độc dược để trị bên trong, và các thứ “sầm, thạch, châm, ngải” để điều trị bên ngoài, thì bệnh mới mong khỏi được.
Hoàng Để hỏi rằng:
Đôi khi thấy người ta trị bệnh, đã châm thích khắp các nơi bi nhục gân cốt và các huyết mạch cũng đều đã sơ thông, mà công hiệu vẫn không thấy, là vì sao?
Kỳ Bá thưa rằng:
Đó là vì người dùng châm không sử dụng được tinh thần, nên dù cỏ trị cũng là vô ích.
Hoàng Đế hỏi rằng:
Thế nào là không sử dụng được tinh thần?
Kỳ Bá thưa rằng:
Người dùng châm, nếu tinh thần cùa mình không chuyên nhất, thì ý của mình không vũng vàng, thì dù có châm, bệnh cũng khó lòng khỏi. Giờ, bệnh nhân tinh thần đã tan rã, vinh vệ lại hao mòn, lại thêm thị dục vô cùng, ưu hoạn nổi tiếp, tinh khí bại hoại, còn khỏi sao được?
Hoàng Đế hỏi rằng:
Bệnh lúc mới phát sinh, còn kết tụ ở ngoài bì phu. Neu không diều trị ngay, lại dể đến lúc bệnh đã thành, thì dù có châm thạch, lưong dược cũng không kịp nữa. Các lương công đời bây giờ cũng đều biết phưong pháp dùng thang dịch, biết các số hạn cùa bệnh khi tiến hay thoái, lại gần gũi bên cạnh, nghe rõ tiếng nói, xét rõ mạch sắc… Thế mà chữa bệnh vẫn không khỏi, là vì sao?
Kỳ Bá thưa rằng:
Bệnh ở nơi gốc, mà “công” lại trị ở nơi ngọn, tà khí đâu vẫn đóng đấy khỏi sao được?
Hoàng Đế hỏi rằng:
Dương khí không bảo vệ được ờ ngoài bì phu đó là vì Dương khí ở năm Tàng đã kiệt. Tân dịch không được nhờ khí hóa của Bàng quang, nên đầy tràn ra ngoài bi phu, bì phu phù thũng, tứ chi co rút… Gặp chứng trạng như vậy, nên điều trị theo phương pháp nào?
Kỳ Bá thưa rằng:
Nên làm cho huyết mạch điều hòa, dồn bỏ tích trệ bên trong, vận động tứ chi cho khí huyết khỏi ngừng trệ, lại làm cho phế khí ấm áp… Cơ nhục và huyết mạch đã điều hòa, thì chứng thũng mãn sẽ tiêu. Tiếp đó, lại dùng phép “khai quỷ môn” (làm mở chân lông, tức phát hãn) và “khiết tĩnh Phủ” (thông Bàng quang, tức lợi tiểu tiện), tinh khí sẽ do đó mà hồi phục, Dương khí của năm Tàng đều được tán bố… Bệnh sẽ tự khỏi.
Hoàng Đế khen phải.
