Vì sao Zona để lại di chứng? Nguyên nhân & cách phòng tránh

Vì sao Zona để lại di chứng? Giải thích cơ chế tổn thương dây thần kinh, nguyên nhân khiến đau kéo dài và cách phòng ngừa di chứng Zona hiệu quả.

Mục lục

1. Zona thần kinh là gì?

2. Vì sao Zona để lại di chứng?

3. Các yếu tố làm tăng nguy cơ di chứng

4. Di chứng thường gặp của Zona thần kinh

5. Cách phòng ngừa di chứng Zona

6. Khi nào cần đi khám?

1. Zona thần kinh là gì?

Zona thần kinh (Herpes Zoster) là bệnh do virus Varicella Zoster — loại virus từng gây thủy đậu — tái hoạt động. Bệnh gây nổi mụn nước dọc theo đường đi của dây thần kinh, kèm đau rát, nóng bỏng.

Mặc dù vùng da bị tổn thương có thể lành sau 2–4 tuần, nhưng nhiều người vẫn gặp đau dai dẳng hoặc rối loạn cảm giác, gọi là di chứng Zona.

2. Vì sao Zona để lại di chứng?

Zona để lại di chứng chủ yếu do virus tấn công sâu vào dây thần kinh, gây tổn thương cấu trúc bên trong. Cơ chế gồm:

• Tổn thương sợi thần kinh ngoại biên

Khi virus bùng phát, nó di chuyển theo dây thần kinh cảm giác, làm viêm và phá hủy lớp vỏ myelin bảo vệ, gây rối loạn dẫn truyền tín hiệu.
➡️ Đây là lý do gây đau sau Zona (PHN) – di chứng phổ biến nhất.

• Tăng nhạy cảm thần kinh

Dù sang thương da đã lành, dây thần kinh vẫn “ghi nhớ” tín hiệu đau, khiến người bệnh:

• Chạm nhẹ cũng đau

• Đau rát kéo dài

• Đau như điện giật

• Viêm kéo dài ở hạch thần kinh

Virus kích hoạt phản ứng viêm dai dẳng tại hạch rễ sau – nơi chứa các tế bào thần kinh cảm giác. Điều này dẫn đến đau mạn tính.

• Sẹo da và mô xơ

Mô da bị phá hủy nặng trong giai đoạn phỏng nước → hình thành mô xơ → gây căng tức, đau khi chạm.

• Điều trị muộn hoặc sai cách

Nhiều người:

• Bôi lá trầu

• Bôi dầu nóng

• Đắp thuốc dân gian

• Không uống thuốc kháng virus sớm

Những sai lầm này làm tổn thương da sâu hơn và tăng nguy cơ để lại di chứng.

👉 Virus vẫn gây hại thần kinh dù da đã lành, vì vậy Zona dễ để lại đau kéo dài nếu không xử lý đúng cách.

3. Các yếu tố làm tăng nguy cơ di chứng

• Tuổi cao (> 50)

Dây thần kinh thoái hóa và miễn dịch suy yếu.

• Vùng bị Zona nhạy cảm

Đặc biệt: mặt, trán, mắt, cổ, ngực.

• Bệnh nền mạn tính

• Tiểu đường

• Suy thận

• Bệnh tự miễn

• Ung thư

• Miễn dịch kém

Stress, mất ngủ, dinh dưỡng kém.

• Điều trị muộn

Không dùng kháng virus trong 72 giờ đầu làm tăng nguy cơ di chứng lên nhiều lần.

4. Di chứng thường gặp của Zona thần kinh

• Đau sau Zona (PHN): đau rát, châm chích, điện giật

• Rối loạn cảm giác: tê, nóng ran, đau khi chạm

• Sẹo thâm, sẹo lõm

• Tổn thương mắt: giảm thị lực, viêm giác mạc

• Yếu cơ, liệt mặt (trường hợp Zona tai hoặc Zona mặt)

5. Cách phòng ngừa di chứng Zona

• Điều trị càng sớm càng tốt

Dùng thuốc kháng virus trong 72 giờ đầu giúp giảm nguy cơ di chứng đến 50–60%.

• Không tự ý bôi thuốc dân gian

Không dùng dầu nóng, cao dán, lá cây, thuốc màu… vì dễ gây bỏng và nhiễm trùng.

• Bổ sung vitamin nhóm B

Giúp phục hồi vỏ myelin và dây thần kinh.

• Chăm sóc da đúng cách

Giữ da khô thoáng, tránh gãi mạnh.

• Điều trị bằng Đông y (nếu đau kéo dài)

• Châm cứu

• Xoa bóp

• Thảo dược hoạt huyết

Các phương pháp này giúp giảm đau thần kinh và phục hồi nhanh hơn.

• Tăng cường miễn dịch

Ăn uống đủ chất, ngủ đủ, giảm stress.

6. Khi nào cần đi khám?

Hãy đến cơ sở y tế khi bạn gặp các triệu chứng:

• Đau kéo dài > 1 tháng sau Zona

• Đau tăng dần, chạm nhẹ cũng đau

• Zona ở mắt hoặc mặt

• Vùng da sưng, tấy, có mủ

• Mờ mắt, khô mắt, nhạy cảm ánh sáng

Kết luận

Zona để lại di chứng vì virus gây tổn thương sâu vào dây thần kinh, không chỉ ở da. Điều trị muộn, chăm sóc sai cách và miễn dịch yếu là các yếu tố làm tình trạng nặng thêm. Tuy nhiên, bạn hoàn toàn có thể phòng ngừa và điều trị sớm để giảm tối đa di chứng đau dai dẳng.