BẠC HÀ (BA THÁI)

(SPINACEA OLERACEA MILL)

Đọc thêm các tên khác :

Xích căn thái
Ba lăng

Tính chất :

hoạt lãnh, vị cam. không độc.

Công hiệu:

Ba thái lợi được năm tạng, thông được những cái nóng ở trường vị đi giải được độc rượu chữa được người hay dùng những thuốc kim thạch nhiều quá, thành ra hao ton khí huyết, dùng nó rất hay.

Những chứng kinh phong, chứng nóng lạnh của trẻ con đều phải dùng Bạc hà làm thang cá, chi trừ những người hư yêu thì không nên dùng nhiều, vì nó hay phát hàn nó sẻ làm hao mát khí người đi
Bạc hà hương vị thơm tho khí mạnh, mới ném thì như là cay nóng, sau rồi lại thây mát êm. Thanh phần cót yếu của nó là chất dầu thơm nức. hấp lây dầu ấy mà dùng, từ một giọt đèn ba giọt là đã hiệu.
Bạc hà như là một thứ cỏ xanh, rất dễ giồng mua nắng càng hay nấy nở rất mau, cắt lá nó đi một lần tức thì nó mọc tốt ngay, thê mà cong hiệu của nó rất đơn sơ mà than hiệu, trị được rát nhiều bệnh, thật là một giống có đáng quý vậy, ai có the trồng được cũng cần hiểu ý đến nó, vì giống nó giàn dị mà ích lợi, đơn sơ ma can dùng.
Trồng Bạc hà không phái tôn kém bao nhiêu miễn là cần người biết chăm nom trồng cây nó.
Trước hết người ta cấn phái chọn nhưng giống lá quăn, cuống có lông đổ là giống tốt, gặp được tiết thanh minh, khoảng tháng ba tây chọn những nơi đất xốp có mầu, đủ khi trời, nắng âm, cày bừa làm cỏ phân minh, rồi đem những gốc cây Bạc hà già ấy giâm xuống đất ấy, đợi khi nào nó mọc ngọn dài ba bon tác, mới chia ra từng mòng mà giồng ớ đất rộng vừa đất cát vừa đất thịt thì càng hay, đất ấy cũng phải cày bừa làm cỏ và bón mâu trước cho nó tót, rồi ngày thường có thế tưới nước phân trong đề giúp cho ngọn và lá thực to và dày thì càng tốt.
Đến chừng tháng bảy thấy ngọn và lá nó đang xanh tốt thì cắt đê phơi khô, nên nhớ rang dầu no ờ trong lá nhiều khi phơi nên cẩn thận chỗ đế dập nát quá thì dẫu nó tiết đi hết dùng kém công hiệu.
Bạc hà là một thứ có rất dễ trồng mà lại là Vị thuốc rất cần dùng ta nên lưu tâm nghiên cứu tinh vi thật

Những phương giản dị mà hiệu nghiệm

Một phương có ý làm cho thanh sảng trên đầu mặt, lại hóa được đờm rãi, thông lợi được yết cách chữa được chứng phong nhiệt. Dùng Bạc hà làm ra bột, luyện với mật ong hoặc là pha với nước đường trắng mà uống cũng hay.
Giản tiện phương
Một phương chua chứng phong khí phát ra ngứa gài cá minh, nổi giát như phong lạnh.
Dùng Bạc hà cùng với Thuyền thoái, hai thứ bằng nhau làm ra bột, uống với rượu nóng, mỗi lần uống 1 đồng cân.
Vĩnh loại kiếm phương
Một phương chữa người bị chứng miệng đầy lưỡi trắng, nói năng ngọng nghịu khó lòng.
Dùng Bạc hà giã lấy nước cốt tư nhiên của nó hòa với mật ong và cho vào một chút nước cốt gừng sống mà xát vào lưỡi rất hay.
Y học tập thành phương
Một phương chữa người bi chứng mắt sớt viền đỏ chung quanh mắt hay là người đau mắt nứt kẹ. Dùng Bạc hà lấy nước gừng song tẩm nó một đêm rồi đem phơi khô làm ra bột, mồi lẩn uống một đồng càn, uống với nước sôi, rồi lại dùng nước sôi mà rửa mát luôn càng chóng khói
Minh mục kinh nghiệm phương
Một phương chữa người  chứng loa lịch (tràng nhạc) hay là chứng đờm hạch kết lại, hoặc đã vỡ hay chữa vỡ.
Dùng Bạc hà mới 2 cân, gia lay nước cốt cùng với Tạo giáp 1 chùm, ngâm nước mà cạo bỏ vó ngoài đi, cung giã lây nước cốt rồi cho vào nồi bạc hay nồi nhôm, nồi sành, nấu thành cao, khi đã thành cao rồi cho thêm Liên kiều làm ra bột nửa lạng, Liên bạch, Thanh bì, Trần bì, Hắc khiên,ngưu nửa sông nửa sao, các vị đều 1 lạng, Tạo giác nhân 1 lạng rưỡi, cho vào giã nát cả ra, hòa hồ làm viên to bằng hạt ngô, mỗi lần uống 30 viên, dùng nước sắc Liên kiều làm thang mà uống.
Tế sinh phương
Một phương chữa người bị chứng ra máu cam mãi không hết. Dùng nước Bạc hà mà rỏ vào, hoặc chỉ có thứ khô thì dùng nước nấu kỹ thâm vào bông mà đút vào lỗ mìn là khỏi.
Hứa học sĩ bản sự phương
Một phương chữa người bi chứng đi lỵ ra máu mãi không hết.
Dùng Bạc hà nước sắc như thuốc thang uống thường như nước trà là khỏi.
Phổ tế phương

— Một phương chưa người bị ong độc hay bọ cạp đốt mà bị đau nhức khôn khổ.
Dùng lá non Bạc hà vò nát ra mà đắp vào chỗ đau là khỏi.
Ngoại đài bí yểu phương
— Một phương chữa người bị hơi độc của lửa làm ra lở lang, bốc nóng như đốt, bởi vì khí của lửa độc nó đã ngấm vào trong, làm ra hai chân sinh ra lở lang, nước vàng chảy ra lâm ly hoài. Dùng Bạc hà nấu lây nước cốt đặc mà bôi luôn luôn vào những chỗ đau là khói.
Trương cảo y thuyết phương
Trường hợp phải kiêng Bạc hà. Phàm những người mà vốn đã có chứng khí hư huyết ráo, hay là những người mà không có chứng cảm mạo phong hàn, hay là nhiệt tà, thì cấm không nên dùng Bạc hà vì nó là một vị thuốc phát tán.