Chữa rụng tóc

CHỨNG RỤNG TÓC (ALOPECIA)

ĐỊNH NGHĨA

Rụng tóc được gọi là bệnh lý khi số tóc rụng trong một ngày hơn 100 sợi hoặc số tóc rụng sau khi đã gội đầu mỗi sáng hơn 20 sợi.

PHÂN LOẠI CÁC CHỨNG RỤNG TÓC

Nếu sự phân bố lông và tóc của cả 2 giới được quyết định bởi nồng độ của androgen tuần hoàn và số lượng của androgen receptor ở nang lông trong từng vùng cơ thể thì sự sinh trưởng của tóc lại tùy thuộc vào sự chuyển hoá trung gian của androgen.

Chứng rụng tóc (không đề cập đến hói đầu do di truyền) ngoài vấn đề thẩm mĩ, riêng nó còn biểu hiện một tình trạng sức khỏe chung hoặc một bệnh lý nào khác.

Sau đây là một số phân loại chung về chứng rụng tóc.

Rụng tóc hoá xơ (scarring alopecia)

Về mặt vi thể vùng da đầu sẽ có hiện tượng viêm, hoá sợi và mất nang lông.

Về mặt đại thể da đầu trơn láng và không còn thấy chân tóc.

Đây là những loại rụng tóc không còn khả năng hồi phục nữa. Thông thường loại rụng tóc này thường là hậu quả của một số bệnh da như: Lichen planus, Folliculitis decalvans, Cutaneus lupus hoặc Linear scleroderma và hiếm hơn là bệnh sarcoidosis di căn đến da.

Rụng tóc không hoá xơ (non scarring alopecia)

Không có hiện tượng viêm, hoá sợi và mất nang lông. Về mặt đại thể tuy thân tóc mất nhưng chân tóc vẫn còn, do đó tóc sẽ mọc trở lại sau khi đã loại trừ nguyên nhân của nó.

Sau đây là một số nguyên nhân, dấu hiệu lâm sàng và cách xử trí của chúng

Telogen effluvium

Có hiện tượng tóc rụng phân tán khắp da đầu, nó thường xuất hiện sau một đợt sốt cao, nhiễm trùng giải phẫu hoặc một stress tâm lý và nhất là sau sinh (do sự thay đổi hormon).

Hiện tượng này chỉ xảy ra sau những stress nói trên trong khoảng từ 6 tuần đến 4 tháng. Có thể là do các stress đã gây nên một sự thất nhịp (asynchronization) vốn là bình thường của chu trình mọc tóc trở thành đồng nhịp (synchronization) bất thường khiến cho một số lượng lớn sợi tóc đã và đang mọc (anagen) đồng loạt đi vào giai đoạn chết (telogen phase).

Trong trường hợp này thầy thuốc chỉ nên theo dõi và giải thích cho bệnh nhân đồng thời tìm kiếm những nguyên nhân khác có thể do thuốc hoặc các bệnh liên quan tới chức năng tuyến giáp.

Androgenic alopecia

Có hiện tượng tóc trở nên ngắn và mỏng ở vùng giữa da đầu, đồng thời mí tóc – trán thụt lùi về phía sau (rõ nhất ở phụ nữ). Cơ chế là do tăng sự nhậy cảm của tóc đối với testosteron hoặc tăng nồng độ androgen tuần hoàn ở nữ giới (bình thường là dưới 2 nanogram/ml đối với testosteron và 8000 nanogram/ml đối với dehydroepiandroserone).

Nếu người phụ nữ có triệu chứng rậm lông, giọng trở nên trầm, âm vật phì đại thì nên nghi ngờ đến u buồng trứng hoặc thượng thận.

Về mặt xử trí, nếu không có biểu hiện của tăng androgen có thể bôi minoxidil và hoặc tretinoin, nếu không hiệu quả có thể cấy tóc.

Alopecia areata

Thường xảy ra ở tuổi 15 – 45, tần suất ở cả 2 giới là như nhau. Có nhiều giả thiết đề cập đến yếu tố miễn dịch như:

Bệnh thường phối hợp với các bệnh tự miễn như bệnh tuyến giáp, bệnh bạch biến (vitiligo) và thiếu máu ác tính.

Tìm thấy sự có mặt của kháng thể kháng tế bào thành dạ dày và kháng thể kháng tuyến giáp.

Sự tẩm nhuộm của lympho T trong nang tóc và quanh chân tóc (peribulbar).

Về mặt lâm sàng, chứng rụng tóc có thể giới hạn ở những thể multifocal với những vòng tròn rụng tóc đường kính 2 – 5cm, đường biên rõ ràng hoặc ở thể marginal (chỉ rụng tóc sau gáy, đặc biệt là ở trẻ con); hoặc lan tràn khắp đầu (totalis); hoặc tới cả những vùng có lông hoặc râu mà trong đó 10% trường hợp cả những móng tay và chân cũng bị biến dạng như gồ lên, lõm xuống, có vết rỗ, có nếp (universalis).

Trong trường hợp này ta có thể sử dụng: Bôi các thuốc mỡ có steroid với những sang thương giới hạn và những trường hợp còn nhẹ và sớm. Liệu trình này kéo dài đến 2 tháng. Tiêm vào trong sang thương các steroid đối với những sang thương nhỏ và chậm hồi phục. Phương pháp này đặc biệt có hiệu quả trong trường hợp các lông mày bị rụng. Bôi thuốc dithranol dành cho những sang thương lớn, chậm hồi phục hoặc trong thể totalis. Không nên bôi trên mặt vì thuốc gây kích ứng, có thể dùng loại 0,4% nếu chỉ bôi trong khoảng 1 – 2 giờ/1 lần/ngày hoặc 0,1% nếu bôi trước khi đi ngủ và có thể tăng liều. Biện pháp này có thể kéo dài trong 3 tháng. Nếu bệnh nhân không đáp ứng với dithranol, có thể bôi minoxidil từ dung dịch 2% – 5%. Biện pháp này kéo dài liên tục ít nhất là 6 tháng đến hơn 1 năm, đặc biệt là trong các trường hợp nặng. Loại uống tuy có hiệu quả nhưng thường gây hạ huyết áp và mọc lông mặt.Nếu không có chống chỉ định, có thể dùng steroid loại uống trong những trường hợp nặng, nên bắt đầu với liều 40mg/ngày rồi điều chỉnh liều theo cân nặng và tuổi. Sau 6 tuần thì giảm liều và kết hợp với các phương pháp khác.

Tinea capitis

Do nấm da chủ yếu là trichophyton tonsurans, sang thương đặc trưng bởi những vùng đóng vẩy cùng với những sợi tóc gãy đứt ngang hoặc những vùng tóc gãy xen kẽ với những vùng lầy nhầy, tấy đỏ bởi mủ hoặc chất tiết. Trong trường hợp này nên xử trí bằng cách uống griseofuluine và selenium sulfit 2,5% kết hợp với gội đầu bằng ketoconazol.

Tóc gãy, đứt, rụng, quăn queo

Do các dụng cụ, hoá chất làm tóc hoặc do hội chứng tâm lý hay bứt tóc, cắn móng tay (trichotillomania).

Do thuốc

Thường gặp là do các loại thuốc như: daunorubicin, warfarin, heparin, propil thiouracil, carbinazol, vitamin A, isotretinoin, etretinat, lithium, beta blockers, colchichin, amphetamin, thalium.

Các nguyên nhân hiếm

Như bệnh Lupus đỏ (LED) với thể discoid gồm những hồng ban có vẩy nếu bệnh đang tiến triển hoặc những vùng tăng giảm sắc tố da khi bệnh đã thoái triển hoặc thể lan tràn với sang thương ở trán và tóc ở đó trở nên ngắn hơn so với vùng khác.

Hoặc như giang mai thời kỳ thứ II với những vùng rụng tóc nham nhở như tằm ăn.

Ngoài ra tóc có thể thưa và mỏng do các bệnh tuyến giáp, bệnh suy chức năng tiểu thùy não (hypophyse) do aids, do thiếu protein, sắt, biotin và kẽm.

CHỨNG RỤNG TÓC THEO QUAN NIỆM Y HỌC CỔ TRUYỀN

Theo Đông Y, râu thuộc chân âm và tóc là chất thừa của huyết thuộc tâm:

Huyết ít khí nhiều thì tóc thưa và ngắn.

Huyết kém thì tóc khô khan.

Sau khi ốm dậy tóc rụng nhiều là do huyết suy tổn.

Ngoài ra trong ngũ lao thất thương có đề cập đến lục cực trong đó huyết cực thì tóc rụng.

Nếu ngược lại nếu tóc rụng mà da đầu ngứa là do huyết nhiệt.

Do đó việc chữa trị không ngoài bổ dưỡng tinh huyết.

ĐIỀU TRỊ CHỨNG RỤNG TÓC THEO Y HỌC CỔ TRUYỀN

Chứng rụng tóc sau khi ốm dậy hoặc sau khi sinh nở

Ngoài rụng tóc bệnh nhân còn có những dấu hiệu huyết kém, huyết hư. Do đó pháp trị ở đây sẽ là bổ âm dưỡng huyết.

Bài thuốc tiêu biểu là Hậu thiên lục vị phương (Lãn Ông – Hiệu phỏng tân phương)

Gia thêm: bá tử nhân: 20g, tang thầm: 20g.

Trong đó:

Thục địa bổ thận âm, ích tinh, dưỡng huyết: vai trò quân.

Đương quy dưỡng can huyết; tang thầm bổ huyết sinh tân: vai trò thần.

Nhân sâm đại bổ chân âm; đan sâm hoạt huyết: vai trò tá.

Táo nhân, viễn chí, bá tử nhân có tác dụng dưỡng tâm, an thần: vai trò tá sứ.

Ngoài ra theo quan điểm của Y học hiện đại, đối với chứng rụng tóc alopecia areata có những bằng chứng của bệnh lý tự miễn. Do đó ta có thể sử dụng bài thuốc trên vì thục địa có tác dụng ức chế miễn dịch hoặc dùng bài thuốc trên kết hợp với liệu pháp corticoid vì thục địa sẽ hạn chế tác dụng feedback của việc điều trị bằng corticoid dài ngày; đồng thời, ta kết hợp với các thuốc bôi như sau: Lá bí đao tươi vắt lấy nước bôi vào da đầu. Lá vông nem 1 nắm tay, hạt mè 1 thăng: tất cả cho vào nước gạo vo nấu sôi 5 – 6 lần, bỏ bã, lấy nước gội mỗi ngày. Lá trắc bá phơi râm, tán nhỏ trộn với dầu mè bôi mỗi ngày. Vỏ rễ dâu 40g, lá trắc bá 40g, nấu nước gội.Toàn thân cây mè, lá liễu, cỏ mần chầu mỗi thứ 100g ngâm nước vo gạo một đêm sau đó nấu cho chín nhừ, vứt bỏ bã cô đặc lại, trộn với hạt mè đem giã nhỏ đắp lên chỗ bị hói (bài thuốc gia truyền của cố lương y Lê Minh Xuân).

Rụng tóc do nấm (tinea capitis)

Dùng các vị thuốc:

Tất cả tán thành bột mịn, trộn với dầu mè, bôi ngày 2 lần dùng trong 5 – 7 ngày.

Hoặc:

Tán thành bột mịn, trộn với dầu mè bôi.

Hoặc mật đà tăng bôi.