Cơ chế bệnh của thoái hóa Hoàng Điểm là gì?
Cơ chế bệnh của thoái hóa hoàng điểm (Age-related Macular Degeneration – AMD) trong y học hiện đại liên quan đến sự tổn thương và suy thoái của hoàng điểm, một vùng nhỏ ở trung tâm võng mạc, nơi tập trung nhiều tế bào cảm quang giúp mắt nhìn rõ chi tiết. Thoái hóa hoàng điểm gây ra sự suy giảm dần thị lực trung tâm. Các cơ chế bệnh chính của thoái hóa hoàng điểm bao gồm:
1. Sự tích tụ drusen (cặn lắng dưới võng mạc)
Drusen là các cặn lắng của chất thải tế bào, tích tụ dưới lớp biểu mô sắc tố võng mạc (RPE). Khi tuổi tác tăng, các drusen này có xu hướng hình thành ở vùng hoàng điểm. Các hạt drusen cản trở chức năng của các tế bào RPE, gây viêm và làm giảm khả năng trao đổi chất giữa lớp võng mạc và màng Bruch.
- Màng Bruch là một lớp mô mỏng nằm giữa võng mạc và mạch máu, có nhiệm vụ hỗ trợ nuôi dưỡng tế bào. Khi drusen tích tụ và dày lên, màng Bruch trở nên cứng và kém đàn hồi, làm gián đoạn quá trình trao đổi oxy và dinh dưỡng giữa mạch máu và tế bào võng mạc, gây suy thoái tế bào võng mạc.
2. Suy giảm chức năng của biểu mô sắc tố võng mạc (RPE)
Lớp biểu mô sắc tố võng mạc (RPE) có vai trò quan trọng trong việc nuôi dưỡng và duy trì chức năng của các tế bào cảm quang ở võng mạc. Khi lớp RPE bị tổn thương do tuổi tác, cặn drusen, và viêm mãn tính, các tế bào võng mạc không nhận đủ chất dinh dưỡng và oxy, dẫn đến thoái hóa.
3. Tân mạch hắc mạc (Choroidal Neovascularization – CNV)
Ở giai đoạn nặng của thoái hóa hoàng điểm thể ướt, cơ thể cố gắng bù đắp cho tình trạng thiếu dưỡng chất và oxy bằng cách phát triển các mạch máu mới dưới võng mạc. Tuy nhiên, các mạch máu này thường bất thường và dễ vỡ, gây chảy máu và rò rỉ dịch dưới võng mạc, dẫn đến sẹo và tổn thương không thể phục hồi ở hoàng điểm.
- Thoái hóa hoàng điểm thể ướt chiếm một tỷ lệ nhỏ (khoảng 10-15%) nhưng thường tiến triển nhanh và nghiêm trọng hơn, gây mất thị lực nhanh chóng.
4. Sự chết của các tế bào cảm quang
Các tế bào cảm quang (tế bào nón) tại hoàng điểm chịu trách nhiệm về khả năng nhìn chi tiết và màu sắc. Khi hoàng điểm bị tổn thương do thiếu máu và sự tích tụ của drusen, các tế bào cảm quang dần dần bị phá hủy. Điều này dẫn đến mất thị lực trung tâm, trong khi thị lực ngoại vi có thể vẫn còn.
5. Viêm mãn tính và stress oxy hóa
Sự hình thành drusen và thoái hóa RPE kích hoạt phản ứng viêm tại võng mạc. Các yếu tố viêm và gốc tự do sinh ra trong quá trình stress oxy hóa làm hư hại thêm các tế bào và mô, dẫn đến sự suy thoái dần của hoàng điểm. Hút thuốc, tiếp xúc với ánh sáng xanh, và các yếu tố môi trường khác có thể làm gia tăng stress oxy hóa.
6. Rối loạn chức năng của tế bào gốc võng mạc
Tế bào gốc võng mạc có khả năng tái tạo và duy trì các tế bào võng mạc khỏe mạnh. Tuy nhiên, khi tuổi tác tăng, chức năng của tế bào gốc bị suy giảm, không còn khả năng bù đắp đủ các tế bào bị tổn thương, dẫn đến sự thoái hóa.
7. Tổn thương mạch máu võng mạc
Hệ thống mạch máu nhỏ dưới võng mạc dần bị thoái hóa, gây suy giảm khả năng cung cấp dưỡng chất cho vùng hoàng điểm. Điều này có thể dẫn đến tình trạng thiếu máu cục bộ và tăng khả năng tổn thương do stress oxy hóa và viêm.
Tóm lại
Cơ chế bệnh của thoái hóa hoàng điểm là sự kết hợp của nhiều yếu tố, bao gồm tích tụ drusen, viêm mãn tính, stress oxy hóa, và sự phát triển bất thường của mạch máu dưới võng mạc. Những yếu tố này dẫn đến tổn thương các tế bào quan trọng trong hoàng điểm và gây suy giảm dần thị lực trung tâm.
