ĐÔNG Y CHỮA HUYẾT ÁP CAO

Biện chứng Đông y:

Can kinh nhiệt thịnh, đờm trọc trung trở.

Cách trị:

Thanh Can tức phong, hoạt huyết tán ứ.

Đơn thuốc:

Bát vị giáng áp thang.

Bài thuốc:

Tử đan sâm, Hạ khô thảo (chùm hoa), Mã đâu linh, Đại giả thạch (nghiền nát) đều 30g, Hoài ngưu tất, Phấn đơn bì, Song câu đằng, Thích tật lê đều 15g. Sắc uống ngày 1 thang.

Hiệu quả lâm sàng:

Bát vị giáng áp thang thích hợp với các bệnh nhân tảng huyết áp nguyên phát kéo dài thuộc các loại, huyết áp không hạ. Nếu kiên trì uống thuốc, có thể hạ được rõ ràng chứng huyết áp không giảm, người bệnh cảm thấy các triệu chứng giảm nhẹ rõ rệt, có hiệu lực điều trị tương đối tốt.

Trần X, nam, 53 tuổi, nhân viên. Đã được một bệnh viện khám là tăng huyết áp nguyên phát, lại bị loét đường cong dạ dày – tá tràng, viêm khớp do phong thấp. Huyết áp 200/130-140mmHg. Đã trị bằng thuổc Đông, Tây nhưng không có kết quả tốt. Ngày 6-12-1973, đến xin điều trị. Bệnh nhân cho biết đã phát hiện tăng huyết áp từ hơn 5 năm, đầu váng, tai ù, mẩt mờ, có cảm giác trống rỗng trong tim, tay chân có lúc run mà không biết, khớp tay bên phải và hai bên gót đau. Vọng chẩn thấy mặt xám, mắt có quầng của người cao tuổi, môi hơi tím tái, rêu lưỡi vàng mỏng, lưỡi đỏ, miệng hôi. Ăn uống được, nhưng sau khi ăn no thì ợ hơi, bụng trên đau âm ỉ, đêm nằm mơ chập chờn. Mạch bên trái Trầm Tế mà Sác, bên phải Hồng Đại mà Sác. Đo huyết áp 200/132mmHg. Cho dùng Bát vị giáng áp thang. Uông được 8 thang, huyết áp hạ xuống còn 180/120mmHg.

Hết bệnh dạ dày, có cảm giác đới. Tuy nhiên, mồ hôi trán khá nhiều, như vậy là bệnh nhân thể hư, lại thêm huyết ứ, ngăn trở, uâ’t trệ đã lâu, lạc mạch không thông suốt được. Dùng bài trên, bỏ Đan sâm, Mã đầu linh để tránh vị đắng, lạnh ảnh hưởng đến sinh khí của Tỳ Vị. Lại dùng tiếp 6 thang, tất cả các triệu chứng đều chuyển biến tốt và rõ rệt, huyết áp hạ xuống còn 180/104mmHg. Sau đó, lây bài ‘Bát vị giáng áp thang’ làm chính, gia giảm thêm, uống tất cả 46 thang, huyết áp hạ xuống còn 160/90mmHg. Để củng cô’ tác dụng điều trị lại kiêm trị cả gốc lẫn ngọn, trị gốc là chủ yếu, đưa ra bài thuốc sau đây: Tử đan sâm, Tang diệp, Hắc chi ma, Hoàng kỳ đều 90g, Hạ khô thẵo 180g, Đương quy, Hà thủ ô đều 60g, Hoài ngưu tất 45g, sắc nhỏ lửa 3-4 lần, lọc bỏ bã, cô đặc như mật ong là được. Hàng ngày, sáng sớm và tối mỗi lần uống 30g với nước chín ấm. Đề phòng huyết áp tàng lại.

Nhận xét:

Trong bài thuôc Bát vị giáng áp thang này có Đan sâm để hoạt huyết, khứ ứ, thanh nhiệt, trừ phiền. Thực nghiệm trên động vật chứng minh là có tác dụng làm dãn mạch máu ngoại vi và hạ huyết áp; Hoài ngưu tất tán ứ, chỉ thống, dẫn huyết đi xuống, có thể làm giảm sung huyết ở đầu, lại bổ ích Can Thận; Hạ khô thảo thanh Can hoả, tán uất kết; Đơn bì lương huyết, tán ứ, thanh nhiệt, hoạt chất gồm có Phenol và Glucosid, nước sắc có tác dụng hạ huyết áp rõ rệt; Mã đâu linh thanh Can, hạ khí, giúp giảm áp và cải thiện triệu chứng; Câu đằng bình Can, thanh nhiệt, tức phong, chỉ kinh, có tác dụng trấn tĩnh và hạ áp; Thích tật lê để khai uất, tán kết ở kinh Can, là thuốc quan trọng để khư phong, minh mục, tác dụng của nó có thể hạ áp, trâ’n tĩnh; Đại giả thạch có tác dụng tốt
trị Can dương tăng quá làm cho đầu váng, tai ù, hoa mắt, ngực đầy. Bài này gồm toàn nhừng vị thuốc được chọn lọc để có thể hoạt huyết, tiêu ứ, thanh Can, tức phong, vì vậy, đạt được tác dụng hạ huyết ốp (Liễu Thời Giang – tỉnh Vân Nam).