Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính giai đoạn ổn định

Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính là tình trạng bệnh có rối loạn thông khí tắc nghẽn không có khả năng hồi phục hoàn toàn. Sự cản trở thông khí thường tiến triển từ từ và liên quan đến phản ứng viêm bất thường của phổi do các phân tử hoặc khí độc hại.

Yếu tố nguy cơ

Hút thuốc lá, thuốc lào

Là nguyên nhân chính của bệnh và tử vong do bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Khoảng 15% số những người hút thuốc có triệu chứng lâm sàng của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. 80- 90% các bệnh nhân bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính đều có hút thuốc.

Các yếu tố khác

Ô nhiễm môi trường:

Tiếp xúc với bụi và hoá chất nghề nghiệp (hơi, chất kích thích, khói); ô nhiễm không khí trong và ngoài nhà (khói bếp do đun củi, rơm, than…).

Nhiễm trùng đường hô hấp:

Nhiễm vi rút, đặc biệt vi rút hợp bào hô hấp có khả năng làm tăng tính phản ứng phế quản, tạo cơ hội cho bệnh phát triển.

Yếu tố cá thể:

Tăng tính phản ứng của phế quản: là yếu tố nguy cơ làm phát triển bệnh phổi mạn tính tắc nghẽn, gặp ở 8- 14% người bình thường.

Thiếua1- antitrypsine: là yếu tố di truyền gây Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính.

Tuổi: Tỷ lệ bệnh gặp cao hơn ở người già.

LÂM SÀNG BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH

Bệnh nhân tuổi thường có tiền sử hút thuốc hoặc nghề nghiệp có tiếp xúc với khói, bụi ô nhiễm…

Bệnh nhân thường đến khám vì ho, khạc đờm, khó thở:

Ho: nhiều về buổi sáng, ho cơn hoặc ho thúng thắng, có kèm khạc đờm hoặc không. Đặc điểm ho khạc kéo dài của VPQMT: đa số các ngày trong tuần, 3 tuần/ tháng, 3 tháng/ năm và liên tiếp trong vòng 2 năm trở lên.

Đờm: nhầy, trong, trừ đợt cấp có bội nhiễm thì màu vàng.

Khó thở: khi gắng sức, xuất hiện dần dần, cùng với ho hoặc sau đó một thời gian; giai đoạn muộn có khó thở liên tục.

Típ A: Khó thở nhiều, nguời gầy, thiếu oxy máu lúc nghỉ ít

Típ B: thiếu oxy máu và tăng carbonique nhiều, khó thở ít

Khám lâm sàng:

Kiểu thở: thở mím môi nhất là khi gắng sức

Có sử dụng các cơ hô hấp phụ: cơ liên sườn, co kéo hõm ức, hố thượng đòn.

Có sử dụng cơ bụng khi thở ra? Thở nghịch thường.

Đường kính trước, sau của lồng ngực tăng lên (lồng ngực hình thùng)

Dấu hiệu Campbell: khí quản đi xuống ở thì hít vào.

Dấu hiệu Hoover: giảm đường kính phần dưới lồng ngực khi hít vào.

Gõ: vang nhất là ở giãn phế nang

Nghe: tiếng tim mờ nhỏ, rì rào phế nang giảm, ran rít và ngáy. Trường hợp có bộ nhiễm có thể thấy có ran ẩm, ran nổ.

Dấu hiệu tăng áp lực động mạch phổi:

Mắt lồi như mắt ếch do tăng mạch máu màng tiếp hợp.

Tim nhịp nhanh, có thể có loạn nhịp hoàn toàn.

T2 đanh mạnh, tiếng click tống máu, rung tâm thu ở ổ van động mạch phổi, ngựa phi phải tiền tâm thu.

Dấu hiệu Carvallo: thổi tâm thu ở dọc theo bờ trái xương ức tăng lên ở thì hít vào.

Tĩnh mạch cổ nổi đập theo nhịp tim, gan to đập theo nhịp tim, đau vùng gan, tăng khi làm việc, gắng sức. Đau hạ sườn phải sau lan ra sau lưng.

Phù chân và cổ chướng

CẬN LÂM SÀNG

X quang phổi thường

Ở giai đoạn đầu đa số bình thường

Tăng đậm các nhánh phế huyết quản, “phổi bẩn”

Các dấu hiệu của giãn phế nang:

Lồng ngực giãn: tăng khoảng sáng truớc và sau tim, vòm hoành bị đẩy xuống, xương sườn nằm ngang

Các mạch máu ngoại vi thưa thớt, bóng khí

Cung động mạch phổi nổi

Tim không to hoặc hơi to.Giai đoạn cuối: Tim to toàn bộ

Điện tâm đồ

Có thể bình thường, ngay ở một số ca bệnh nặng. Giai đoạn muộn có thể thấy các dấu hiệu của dày thất phải, nhĩ phải:

P phế ở D_II, D_III, aVF: P cao >2,5 mm, nhọn, đối xứng.

Tiêu chuẩn dày thất phải của TCYTTG: ít nhất 2 trong số các dấu hiệu sau:

Trục phải > 110⁰

R/S ở V₅, V₆<1

Sóng S chiếm ưu thế ở D_Ihoặc bloc nhánh phải không hoàn toàn.

P > 2mm ở D_II

T đảo ngược ở V₁tới V₄hoặc V₂và V₃

Chức năng hô hấp

Rối loạn thông khí tắc nghẽn không phục hồi hoàn toàn vớinghiệm pháp giãn phế quản với 400mg salbutamol hoặc 80mg ipratropium khí dung hoặc phun hít với buồng đệm, 30 phút sau đo lại, vẫn thấy chỉ số Gaensler (FEV₁/FVC) <70% hoặc chỉ số Tiffeneau (FEV­₁/VC) <70%.Đây là tiêu chuẩn chẩn đóan quan trọng nhất.

Khí máu: PaO2 giảm, PaCO2 tăng ở thể nặng. Cần làm khí máu khi FEV1<40%.

CHẨN ĐOÁN BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH

Chẩn đoán xác định

Dựa vào đo chức năng thông khí bằng hô hấp kế thấy có rối loạn thông khí tắc nghẽn không hồi phục hoàn toàn.

Chẩn đoán phân biệt

Lao phổi

Hen phế quản (bảng 1)

Bảng 1: Chẩn đoán phân biệt Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính với hen phế quản

ĐIỀU TRỊ BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH GIAI ĐOẠN ỔN ĐỊNH

Tránh lạnh, bụi, khói…

Vệ sinh mũi họng thường xuyên.

Liều lượng và đường dùng của các thuốc thường dùng trong điều trị Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính:

Bảng Các thuốc giãn phế quản và corticoid

Ghi chú: MDI: bình xịt định liều. DPI: bột khô

Điều trị Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính theo giai đoạn bệnh

Bảng Điều trị Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính giai đoạn ổn định theo giai đoạn bệnh