CHẨN ĐOÁN BỆNH UNG THƯ
Mỗi vị trí của ung thư có các triệu chứng phát hiện đặc hiệu cho vị trí đó, tuy nhiên hầu hết các triệu chứng phát hiện xuất phát từ sinh lý bệnh học và đặc biệt là sự phát triển đặc trưng của khối u.
Một khi những triệu chứng đã xuất hiện,người thầy thuốc nên thực hiện một số thủ tục chẩn đoán :
Chẩn đoán càng sớm càng tốt, sử dụng các phương pháp thăm khám tránh gây đau đớn, khó chịu cho người bệnh nếu có thể được.
Nhanh chóng thực hiện sinh thiết khối u để đưa ra chẩn đoán chính xác về giải phẫu bệnh học.
Kiểm tra về lâm sàng và cận lâm sàng để xác định khối u đang còn tiến triển tại chỗ hay đã di căn xa.
Xác định chính xác giai đoạn ung thư.
Đưa ra phác đồ điều trị đầu tiên dựa vào bệnh án đã được điều trị trước đó.
Chẩn đoán muộn dẫn đến điều trị muộn và đương nhiên sẽ ảnh hưởng không tốt đến kếtquả điều trị.
Khởi đầu điều trị nhanh và thích hợp sẽ tạo ra khả năng thành công tốt nhất cho bệnh nhân.
CÁC HỘI CHỨNG CHẨN ĐOÁN
Hội chứng u
Sự xuất hiện khối u có thể là triệu chứng phát hiện duy nhất, hoặc là trực tiếp hoặcnhững rối loạn do khối u tạo ra.Khi ung thư đã xâm lấn cấu trúc lành lân cận, khối u thường ít di động, bờ không đều, sờ thấy cứng.
Một vài hội chứng khối u như sau:
Một khối u ở vú
U não với phù nề não (tạo ra tăng áp lực nội sọ với đau đầu, nôn mữa và tai biến mạch não).
Khó nuốt do khối u thực quản
Chèn ép niệu quản và niệu đạo do ung thư tiền liệt tuyến
Hội chứng bàng quang bé do ung thư bàng quang
Nhiều rối loạn tiêu hóa gây ra do ung thư đại tràng và ung thư buồng trứng.
Xâm lấn cục bộ
Ung thư xâm lấn cục bộ tới các cơ quan làm thay đổi hình thể hoặc rối loạn chứcnăng của cơ quan đó.
Da màu da cam khi ung thư xâm lấn tới da.
Nói khó do ung thư thanh quản xâm lấn tới dây thanh âm
Nuốt khó liên quan đến ung thư thực quản hoặc ung thư vùng đầu mặt cổ
Đầy bụng khó tiêu liên quan đến ung thư dạ dày
Táo bón liên quan đến ung thư đại trực tràng
Khi khối u xâm lấn các tổ chức lân cận, có thể quan sát được một số triệu chứng khác:
Phù nề do chèn ép (cánh tay phù do xâm lấn của ung thư vú, viêm tắc tĩnh mạch do khối u khung chậu, bụng báng do khối u buồng trứng, dạ dày hoặc đại tràng, phù áo khoác do hội chứng tĩnh mạch chủ, chèn ép tĩnh mạch chủ trên do u trung thất).
Khó thở và xẹp phổi trong ung thư phổi hoặc di căn phổi nặng.
Đau do chèn ép dây thần kinh ngoại biên (đau dây thần kinh tọa do di căn xương hoặc xâm lấn khung chậu).
Xâm lấn vào rốn trong ung thư buồng trứng (Syster Mary syndrome)
Hội chứng xuất huyết
Khối u tăng trưởng ngày càng lớn cần các mạch máu nuôi dưỡng, sự suy yếu về hệ thống mạch máu dẫn đến nuôi dưỡng kém gây hoại tử, xuất huyết tại khối u.
Ho ra máu trong ung thư phế quản.
Nôn ra máu và đi cầu phân đen trong ung thư dạ dày.
Tiểu máu trong ung thư bàng quang, thận, niệu quản hoặc tiền liệt tuyến.
Xuất tinh có máu trong ung thư tiền liệt tuyến.
Chảy máu trực tràng trong ung thư trực tràng.
Xuất huyết âm đạo trong ung thư cổ tử cung.
Dịch báng xuất huyết trong ung thư buồng trứng hoặc ung thư đường tiêu hóa.
Tràn dịch màng phổi xuất huyết liên quan tới ung thư di căn màng phổi.
Trước mỗi trường hợp xuất huyết đòi hỏi phải thăm khám toàn bộ để tìm ra nguyên nhân tránh bỏ sót.
Hoại tử
Hoại tử thường xẩy ra do hệ thống mạch máu nuôi dưỡng khối u nghèo nàn. Nó thườngtạo ra:
Vết thương chậm liền
Nhiễm trùng khối u
Mùi rất hôi (rất đặc trưng trong ung thư đầu mặt cổ và ung thư phụ khoa)
Dò tự động hoặc dò xẩy ra sau khi điều trị tia xạ
Loét hạch dính da hoại tử rất hôi
Di căn xa
Khoảng chừng 15% bệnh nhân ung thư khi đến khám đã có di căn
Di căn hạch thượng đòn (hạch Troisier) phát hiện được ở ung thư đường tiêu hóa, ung thư vùng chậu; hạch bẹn trong ung thư bộ phận sinh dục ngoài; hạch cổ trong ung thư vùng tai mũi họng.
Di căn vào da trong ung thư vú, ung thư thận.
Di căn gan gây ra vàng da, đau gan.
Di căn phổi (hiếm khi gây ra khó thở, thường phát hiện được do chụp Xquang phổi kiểm tra hệ thống).
Di căn não (thường gây nhức đầu, yếu liệt).
Di căn khác: di căn có thể xảy ra ở bất kỳ cơ quan nào.
THĂM KHÁM LÂM SÀNG
Thăm khám lâm sàng một cách toàn diện là cách tốt nhất để đạt được chẩn đoán và xếp giai đoạn bệnh một cách chính xác.
Trước tiên nên để cho bệnh nhân có đủ thời gian để họ trình bày về tình hình bệnh tật của họ, thầy thuốc kiên nhẫn lắng nghe để có thêm thông tin và thể hiện sự lich sự và tôn trọng. Những câu hỏi về lâm sàng nên chính xác, kín đáo và thân thiện. Một cuộc đối thoại mở là cách đầu tiên tạo được sự tin tưởng và thân thiện với bệnh nhân. Nó cho phép đánh giá những suy nghĩ, những sợ hãi, lo lắng của bệnh nhân về tình hình bệnh tật của họ, nó cũng cho phép hiểu rõ hơn hoàn cảnh của bệnh nhân, gia đình và xã hội.
Thăm khám lâm sàng nên nhẹ nhàng tránh những thao tác gây đau đớn không cầnthiết.
Trong một số trường hợp ung thư sau khi khám lâm sàng một cách kỹ lưỡng có thể chẩn đoán và xếp giai đoạn ung thư. Đối với một số trường hợp khó hoặc bệnh nhân không cảm thấy thoải mái, có thể gây mê toàn than (đặc biệt với những ung thư hệ sinh dục). Thăm khám lâm sàng không kỹ sẽ gây lãng phí thời gian và tiền bạc và những thủ thuật gây đau đớn không cần thiết.
MỘT SỐ THỦ THUẬT THĂM KHÁM LÂM SÀNG CHÍNH
Nhìn và sờ nắn vú: đối với u vú có thể nhìn thấy u gồ lên, biến dạng hình thể của tuyến vú, mất cân đối giữa 2 vú hoặc da vú màu da cam do ung thư vú xâm lấn da
Gõ 2 phế trường hoặc nghe để phát hiện tràng dịch màng phổi
Thăm khám khoang miệng để chẩn đoán và xếp giai đoạn ung thư khoang miệng.
Thăm khám thanh quản với gương Clarke để chẩn đoán ung thư thanh quản
Sờ một cách hệ thống các vùng hạch đặc biệt là hạch cổ, hạch nách , hạch bẹn để phát hiện các ung thư di căn đến hệ thống hạch tương ứng.
Sờ và gõ vào vùng gan lách để phát hiện gan lách lớn.
Sờ nắn ổ bụng để phát hiện u ổ bụng hoặc buồng trứng.
Thăm âm đạo bằng mỏ vịt để phát hiện ung thư cổ tử cung.
Thăm trực tràng để phát hiện ung thư trực tràng hoặc đánh giá tình trạng của dây chằng rộng trong ung thư cổ tử cung hoặc thám sát khối u vùng tiểu khung như u buồng trứng. Đối với nam giới thăm trực tràng còn để phát hiện ung thư tiền liệt tuyến.
Sờ nắn nhẹ nhàng và cẩn thận vùng bìu để phát hiện khối u tinh hoàn.
Thăm khám thần kinh để phát hiện các khối u di căn não.
