HẠT CÂY BÌM BÌM

(KHIÊN NGƯU TỬ)

(PHARBITIS NIL CHOIS)

Đọc thêm các tên khác:

Cẩu nhĩ thảo                     Hắc ngưu

Giả quân tư                      Tam bạch thào

Bạch khiên ngưu               Thiên già

Tính chất:

Khí nhiệt, vị tân, có độc.

Công hiệu:

Khiên ngưu hay chạy, nó vào phế kinh tả được thấp nhiệt ở khí phận tới được hữu thận mạnh môn, thông được những cái uất nghẽn ờ hạ tiêu, và chứng phong bí, khí bí ở đại trường, nó lợi được đại tiểu tiện, nó trục được thủy, tiêu được đờm, sát được trùng, nó có thể làm cho đọa thai, nó chữa được những chứng phù thũng, chứng đầy trướng, chứng nghẽn thở, chứng nhọt hạch, chứng khi kết thành hòn thành khối.

Nhưng những người nào hư yếu hay bị bệnh thấp nhiệt ở huyết phần, tỳ vị hư yếu thì chớ có dùng.

Ông Đông Viên nói rằng:

Sách Danh Y Tập Chú nói rằng: Vị Khiên ngưu khổ hàn là lầm, Khiên ngưu dùng ít thì thông, đại tiện, dùng nhiều đi tả như nước. Vì nó là vị thuốc bổ khí, vị cay nhấm vào miệng lâu lâu thấy cay te hăng mạnh nào có khổ hàn ở đâu?

Trong sách thuốc nói thấp (hơi ẩm) là tên riêng của thủy, (nước) tức là vật hữu hình, những người phế trước bị thấp, khí ẩm không thể biến hóa, đến nỗi đại tiểu tiện không thông, rất nên dùng nó. Bởi vì Khiên ngưu có thể khơi tháo phế khí, khi ẩm hết thì phần khí sẽ được chu lưu. Bằng nếu không xét bệnh có thấp khí hay không. Hễ có thương thực, hoặc có nhiệt chứng, đều dùng Khiên ngưu như vậy há chẳng lầm sao? Huống chi Khiên ngưu chỉ có thể tả được thấp nhiệt ở phần huyết. Giả sử thấp khí đọng ở hạ tiêu, tức là thấp khí trong huyết. Nên dùng khổ hàn mà chữa mới phải. Trái lại nếu dùng Khiên ngưu là vị tân nhiệt mà tả thấp khí ở thượng tiêu, ấy là bệnh ở huyết mà lại tả khí tất nhiên khí huyết đều sẽ bị hao tổn vậy.

Cách chế:

Khiên ngưu có hai thứ:

Giống trắng gọi là bạch sửu sức yếu. Giống đen gọi là hắc sửu, sức mạnh hơn. Làm thuốc thì dùng hột nó, ngâm nước, bỏ những hạt nổi, phơi khô giã cho sạch vỏ để mà dùng.

Dùng với Mộc hương, Can khương thì càng mạnh. Ông Vương Hiếu Cổ nói rằng: Khiên ngưu đùng với khí dược thì vào phần khí, dùng với đại hoàng thì vào phần huyết.

Theo:”Dược tính chỉ nam”.