NGUYÊN TẮC CHẨN TRỊ BỆNH HỆ SINH DỤC TIẾT NIỆU
Bệnh hệ sinh dục – tiết niệu thường liên hệ đến các tạng Phế, Tỳ, Thận vì Phế chủ thông điều thủy đạo. Tỳ chủ vận hóa thủy thấp. Thận chủ ôn thông, khí hóa bàng quang và chủ về tang tinh, phát dục.
Bệnh hệ sinh dục – tiết niệu thường gặp ở hai loại Thực Chứng và Hư Chứng.
Thực chứng do phong hàn, thấp nhiệt, thủy thấp, Can kinh vó uất nhiệt, tạng Tâm, Can quá vượng. Hư chứng do Tỳ dương hư, Thận dương hư, Tỳ Thận dương hư, Thận âm hư, Phế Tỳ khí hư, Tâm Tỳ hư…
Trên lâm sàng thường biểu hiện các rối loạn về Khí (khí hư, khí trệ), Huyết (huyết hư, huyết ứ, xuất huyết), Âm (âm hư), Dương (dương hư), Dương hư Âm thịnh (chứng urê máu cao), tân dịch giảm, tân dịch ứ đọng…
THỰC CHỨNG
Phong Hàn: Thường gặp trong bệnh cầu thận viêm dị ứng do lạnh, phong thủy.
Điều trị: Tuyên Phế, phát hãn, lợi niệu. Dùng bài Việt Tỳ Thang thêm Bạch truật.
Thấp Nhiệt: Thường gặp trong nhiễm khuẩn đường tiểu, nhiễm khuẩn sinh dục, thận viêm cấp, mạn tính, bàng quang viêm, tiểu ra dưỡng trấp, sỏi đường tiểu, di tinh…
Điều trị: Thanh nhiệt, lợi thấp. Thường dùng Hoàng bá, Hoàng liên, Bồ công anh, Tỳ giải, Mộc thông, Xa tiền tử. Dùng bài Đạo Xích Tán, Bát Chính Tán, Tỳ Giải Phân Thanh Ẩm…
Thủy Thấp: Thường gặp trong bệnh cầu thận viêm bán cấp.
Điều trị: Thông dương lợi thấp (kiện Tỳ trừ thấp, ôn thông hóa khí). Thường dùng Bạch truật, Hoài sơn, Phục linh, Trư linh, Trạch tả, Bạch mao căn… Dùng bài Ngũ Linh Tán.
Can Kinh có uất nhiệt: Thường gặp trong tiểu nhiều thể nhiệt.
Điều trị: Sơ Can, thanh nhiệt, lợi thấp. Thường dùng Long đởm thảo, Sài hồ, Chi tử, Mộc thông, Xa tiền. Dùng bài Long Đởm Tả Can Thang gia giảm.
Tâm, Can Thận vượng: Thường gặp trong chứng hoạt tinh.
Điều trị: Định Tâm, an thần, cố tinh. Thường dùng Long cốt, Mẫu lệ, Táo nhân, Khiếm thực, Liên nhục, Kim anh tử… Dùng bài An Thần Định Chí Thang.
HƯ CHỨNG
Tỳ Dương Hư : Thường gặp trong bệnh cầu thận viêm mạn.
Điều trị: Ôn vận Tỳ dương, lợi niệu. Thường dùng Bạch truật, Đảng sâm, Hậu phác, Thảo quả, Đại phúc bì. Dùng bài Thực Tỳ Ẩm, Vị Linh Thang…
Thận dương hư, Mệnh môn hỏa suy: Thường gặp trong bệnh cầu thận viêm mạn, bí tiểu, liệt dương, di tinh, tiểu dầm…
Điều trị: Ôn bổ Thận dương, bổ mệnh môn hỏa. Thường dùng Phụ tử (chế), Nhục quế, Thỏ ty tử, Phá cố chỉ… Dùng bài Bát Vị Quế Phụ Hoàn, Hữu Quy Hoàn, Tế Sinh Thận Khí Hoàn…
Tỳ Thận Dương Hư: Thường gặp trong bệnh cầu thận viêm mạn.
Điều trị: Ôn bổ Tỳ Thận. Dùng bài Chân Vũ Thang.
Thận Âm Hư: Thường gặp trong bệnh cầu Thận viêm mạn kèm huyết áp cao, bàng quang viêm mạn, tiểu ra máu, di tinh, tiểu dầm.
Điều trị: Tư âm bổ Thận. Dùng bài Lục Vị Địa Hoàng Hoàn, Tả Quy Hoàn…
Phế Tỳ Khí Hư: Thường gặp trong bệnh tiểu dầm, tiểu ra máu kéo dài.
Điều trị: Kiện Tỳ ích Phế. Thường dùng Đảng sâm, Hoài sơn, Phục linh, Bạch truật…
Dùng bài Sâm Linh Bạch Truật Tán, Bổ Trung Ích Khí Thang…
Tâm Tỳ Hư: Thường gặp trong bệnh liệt dương.
Điều trị: Kiện Tỳ, an thần. Dùng vị Hoàng kỳ, Bạch truật, Đảng sâm, Long nhãn, Táo nhân, Viễn chí… Dùng bài Quy Tỳ Thang.
