PHÂN ĐỊNH BỘ VỊ MẠCH
A- NGUYÊN VĂN :
Xích nội(1)lưỡng bàng, tắc quý hiếp dã, xích ngoại (2) dĩ hậu thận, xích lý (3) dĩ hậu phúc. Trung phụ thượng (4), tả ngoại dĩ hậu can, nội dĩ hậu cách; Hữu ngoại dĩ hậu vị, nội dĩ hậu tỳ. Thượng phụ thượng(5), hữu ích ngoại dĩ hậu phế, nội dĩ hậu hung trung; Tả tại ngoại dĩ hậu tâm, nội dĩ hậu đản trung. Tiền dĩ hậu tiền, hậu dĩ hậu hậu(7). Thượng cánh thượng giả(8), hung hầu trung sự dã; Hạ cánh hạ giả(9), thiếu phúc yêu cổ tất kính túc trung sự dã.
(Tố vấn : Mạch yếu tinh vi luận)
C- DỊCH NGHĨA NGUYÊN VĂN :
Cạnh hai bên trong bộ xích chủ hông sườn, khinh án bộ xích xem mạch tạng thận, trọng án xem vùng bụng; Trung bộ bên tả khinh án xem mạch tạng can, trọng án xem mạch hoành cách mô; Bên hữu khinh án xem mạch phủ vị, trọng án xem mạch tạng tỳ. Thượng bộ bên hữu khinh án xem mạch tạng phế, trọng án xem lồng ngực; Bên tả khinh án xem mạch tạng tâm, trọng án xem đản trung. Mạch cánh tay phía trước phần âm xem bệnh vùng ngực bụng, mạch cánh tay phía sau phần dương xem bệnh vùng sau lưng. Mạch đoạn trên đến huyệt Ngư tế chủ bệnh vùng ngực, họng, mạch đoạn dưới chỗ bộ xích chủ bệnh vùng dưới lưng, đùi, gốì, bắp chân.
D-CHÚ THÍCH :
(1) Xích nội : Bên cạnh bộ xích.
(2) Xích ngoại Tức phù án bộ xích.
(3) Xích lý: Tức trầm án bộ xích.
(4) Trung phụ thượng: Chỗ trên trung bộ tức bộ vị quan.
(5) Thượng phụ thượng: Chỉ thượng bộ thốn.
(6) Tả, hữu : ở đây chí tay trái, tay phải.
(7) Tiền dĩ tiền, hậu dĩ hậu: Chỉ khám da tay,’ phía trước phần âm kinh xem bệnh vùng ngực bụng, phía sau cánh tay phần dương kinh xem bệnh vùng vai.
(8) Thượng cánh thượng giả, hạ cánh hạ giả: Chỉ mạch cánh tay đoạn trên đến chỗ huyệt Ngư tế, bên dưới đến chỗ bộ xích. Đoạn trên xem bệnh vùng ngực, họng, đoạn dưới xem bệnh vùng bụng dưới, lưng, đùi, gối và bắp chân.
E- LỜI BÀN :
Đoạn kinh văn này có hai cách giải thích khác nhau. Vương Băng và Dương Thượng Thiện thì cho đây là cách phân bộ phận các vùng da tay để tiến hành xích chẩn. Trương Cảnh Nhạc, Mã Thì và các nhà y khác thì cho rằng đây là cách phân định bộ vị mạch để xem mạch thốn khẩu (tức quan, thôn, xích của mạch thốn khẩu).
