Bán hạ tả tâm thang
Thành phần:
Bán hạ 10g Hoàng cầm 6g
Can khương 6g Nhân sâm 6g
Chích cam thảo 6g Hoàng liên 4g
Đại táo 4 quả
Cách dùng: Sắc nước uống.
Công dụng: Hoà vị giáng nghịch, khai kết trừ bĩ.
Chủ trị: Hàn nhiệt hỗ kết, vị khí bất hoà, vùng dưới tim bí tắc không thông, nôn khan hoặc mửa, sôi bụng tiêu chảy, rêu lưỡi mỏng vàng mà nhờn, mạch huyền sác.
Phân tích phương thuốc: Trong bài này Bán hạ hoà vị tiêu bĩ tắc, giáng nghịch chỉ nôn là chủ dược. Hàn nhiệt lẫn lộn sinh ra bĩ tắc ở tâm hạ nên phải dùng Hoàng liên, Hoàng cầm đắng hàn có tác dụng giáng tiết nhiệt; Can khương, Bán hạ cay ôn, khai kết tán hàn. Giúp vào đó là Nhân sâm, Cam thảo, Đại táo ngọt ôn, ích khí để bổ cái hư của tỳ vị mà phục hồi chức năng thăng giáng.
Gia giảm:
Nếu tỳ vị khí hư, thuỷ khí ở trong, thuỷ nhiệt kết làm tâm hạ bĩ cùng gây ợ hơi, sôi bụng nhiều, ỉa lỏng thì Can khương giảm còn 4g, thêm Sinh khương 8g để hoà vị tiêu bĩ, tán kết trừ thuỷ là bài Sinh khương tả tâm thang.
Nếu ngực có nhiệt, vị có hàn làm cho trong ngực bồn chồn, muốn nôn, đau bụng hoặc sôi bụng, ỉa lỏng, rêu trắng trơn, mạch huyền thì bỏ Hoàng cầm thêm Quế chi 6g, tăng Hoàng liên 6g để bình điều hàn nhiệt, hoà vị giáng nghịch, Hoàng liên để tả nhiệt ở thượng tiêu. Sinh khương, Quế chi để tán hàn trong vị, Bán hạ giáng nghịch chỉ nôn; Nhân sâm, Cam thảo, Đại táo ích khí hoà trung làm cho hàn nhiệt hết, trên dưới hoà các chứng sẽ hết gọi là bài Hoàng liên thang.
Ứng dụng lâm sàng: Ngày nay dùng để điều trị viêm dạ dày mạn tính, loét đường tiêu hoá, xuất huyết đường tiêu hoá trên, viêm gan mạn tính, xơ gan, hội chứng lỵ, trẻ em tiêu chảy kéo dài …
