CÂY CHÂN CHIM (NGŨ GIA BÌ)
(ACANTHOPANAX SPINoSUM MIQ)
Đọc thêm các tên khác:
- Ngũ gia 2. Sài tất 3. Sài tiết 4. Ngũ nhai
- Văn chương thảo 6. Bạch thích 7. Ngũ hoa 8. Truy phong sứ
- Mộc cốt 10. Kim diêm 11. Bạch thích điên
- Ngũ diệp mộc 13. Vũ hóa khôi
Trông như da chân chim vì nó có gai nhỏ như lông chân chim thật.
Tính vị:
Khí ôn, vị tân khổ, không độc.
Công hiệu:
Ngũ gia bi nó sinh ra là bới ứng cái tinh khí của năm sao, cho nên lá nó cũng sinh ra làm năm thứ tốt.
Công hiệu cúa Ngũ gia bì chủ trị được những chứng phong tê chân tay tê bại, co quắp bủn rủn, xương sống cũng như lưng cả hai cạnh sườn đều đau nhức mỏi mệt, nó chữa được bệnh đứa trẻ con đã bốn năm tuổi mà chưa đi lại được uống nó rất hay, nó lại chữa được chứng đàn ông âm nuy, âm nang thường ầm ướt ngứa ngáy, đan há ngứa nơi âm hộ, nấu rượu nó mà uống được nhiều thì bổ trung ích khi thêm tinh bổ thận, cứng dắn xương gân bền gan vửng trí, sống lâu khóe mạnh nó có thể ví như la một vị thuốc tiên vậy.
Người ta thường nấu nó vói rượu bán được rất nhiều người uống.
Viền chí làm sứ nó tinh nó ghét Xà thoái, Huyền sâm.
Được thứ năm lá giao da ấy là thứ tốt.
Khoảng tháng năm hay tháng bày hái lấy ngọn nó.
Khoảng tháng mười cắt lấy gốc nó, bóc lây vỏ nó phơi khô trong bóng mát để mà dùng
Phàm khi dùng nó thì phải bó xương, chỉ dùng vỏ thôi, lấy rượu mà rứa khắp thân thể nó đi hoặc dùng nước cốt gừng mà chế qua để mà dung.
Tính chất: Khí ấm, vị cay, không độc.
Công hiệu của Ngũ gia bì khu trừ được phong thấp, làm cho mạnh xương gân, nó là một vị thuốc khu phong hóa thấp vậy.
Chủ trị được những chứng tâm phúc sán khí, đau bụng chằng quanh, nó là cho ích thêm được khí lực, chữa được người bị bệnh què cả hai chân, hay là trẻ con ba năm chưa đi được, chữa được chứng hư sang cũng là chứng âm nhược.
Người con trai bị chứng âm nuy, hạ bộ âm nang ướt, ngứa, tiểu tiện đi đái són.
Người con gái âm hộ ngứa lở hay là chứng đau lưng, hai chân tê bại nhức mói, phong ty yếu đuối, ốm yếu gầy còm lâu ngày không khỏi.
Tính nó hay làm cho bồ trung ích được tinh khí cứng được xương, mạnh cho gân, làm cho người ta cao cường chí khí uống lâu nhẹ nhàng thân thể, hết cả nhọc mệt, quèn cả rằng mình đã già.
Những phương giản dị mà hiệu nghiệm
Một phương chứa chứng thấp nhiệt tê bại từ thắt lưng trở xuống không đủ sức mà đi lại, hay hành động được chi.
Dùng Ngũ gia bì, Ngưu tất, Mộc qua, Hoàng bá, Mạch môn đông, Sinh địa hoàng, Ý dĩ nhân, Thạch hộc, Hỗ hĩnh cốt, Hoài sơn. Các vị đều bằng nhau, nước sắc mà uống. Hoặc làm ra bột rồi dùng mật tốt luyện làm hồ mà viên to bàng hạt nhãn, mỗi lần uống ba mươi viên, uống với rượu hoặc nước sôi cũng được.
Một phương chữa người bị chứng thận hư, lại thêm han thấp làm ra chứng lưng đau.
Dùng Ngũ gia bì, Tục đoạn, Đỗ trọng, Ngưu tất, Thù nhục, Ba kích thiên, Phá cố chi, các vị đều bằng.nhau.
Cách uống: hoặc dùng theo lối thuốc thang, hoặc dùng theo lối thuốc viên, đại khái dùng cũng như đã nói ớ trên.
Một phương chữa người bị chứng phong hàn, lại thêm cá thấp đến nỗi thành ra chứng tê bại.
Dùng Ngũ gia bi, Thương truật, Bạch truật, Ty giải, Thạch xương bồ, Y dĩ nhân, Bạch tật lê, Cam cúc hoa, Phòng phong, Khương hoạt, Độc hoạt, Bạch tiểu bì, Thạch hộc, các vị đều bằng nhau, dùng nó mà uống cách thức cũng như ở trên.
Một phương chửa người bị chứng ở dưới hạ bộ lở lang lâu ngày không khỏi. Bài này lại có thể chữa được cả nhũng chứng mủ đặc từng tổ, lở loét rất hay.
Dũng Ngũ gia bì, Thạch xương bồ, Liên kiều, Thương truật, Hoàng bá, Hoàng kỳ, Y rỉ nhãn, Kim ngán hoa, Miết sắc, Hồ ma, Mộc qua, Thổ phục linh các vị đều bằng nhau dùng nó mà uống cũng như đã nói ở trên.
Một phương chữa người bị chứng ờ dưới hạ bộ lở lang lâu ngày không khói. Bài này lại có thể chữa được cả những chứng mù đặc từng tổ, lở loét rất hay.
Dũng Ngũ gia bi, Thạch xương bồ, Liên kiều, Thương truật, Hoàng bá, Hoàng kỳ, Ý rĩ nhân, Kim ngân hoa, Miết sắc, Hồ ma, Mộc qua, Thổ phục linh các vị đều bằng nhau dùng nó mà uống cũng như đã nói ở trên.
Một phương chữa được người bị chứng âm nang ướt ngứa.
Dùng Ngũ gia bì cùng với Hoàng bá, làm ra bột Xương bồ, Sàng tứ, đều bằng nhau, và củng làm ra bột tất cả. Cách dùng: đại khái cũng như đã noi ở trên.
Nếu muôn nấu nước nó la tắm rứa thi gia thêm Kinh giới, Khổ sâm, Phong phong nửa vào thi càng hay.
Một phương chửa được ngươi bị chứng hư lao ốm yếu gây com, không đù sức đi lại.
Dùng Ngũ gia bì, Cẩu ký, Cán bạch bì, ba vị đều bằng nhau, nâu lây nước cốt, rồi chia ra lam bốn phần.
Một phần tầm vào thuốc men rượu.
Còn ba phán đem tẩm vao gạo để rồi thổi com theo như phép nấu rượu thường, com chín bốc ra nong rác men rượu vào, để cho nó ngấm thanh com rượu ngon, bấy giờ đem ra tùy ý ăn được bao nhiêu thì ăn, hoặc là cất lấy nước rượu mà uống càng tốt.
Thiên kim phương
Một phương chưa được những người đàn ông hay là đàn bà ma bị chứng cước khi, xương gân nhức mòi, da nốt sưng đau.
Dung bai này rất hay. co the lam cho người ta ăn uống tiến thêm lẽn. sức lực thêm khỏe mạnh, rồi quên cá nhọc mẹt, làm việc không biết chán.
Dùng Ngũ gia bi 4 lạng tâm rượu, Viền chi 4 lạng, bỏ hết lỏi trong đi, tấm rượu sao rỗi tán bột, luyện lam hồ mà viên to bằng hạt ngô, mỗi lần uống 30 viên, uống lúc đương lòng không với rượu.
Thụy trúc đường phương
Một phương chưa chứng trò con chậm biết đi.
Phàm những trẻ nào đã đến ba tuổi mà chưa biết đi thi dùng bài này rất tốt.
Dung Ngũ gia bì 5 đồng cân, Ngưu tất, Mộc qua mỗi thứ hai đồng cân rưỡi, đêu lam ra bột, trộn đều mỗi lần chi uống 1 đồng cân thòi, uống với nước cơm, nhất là cho vào thèm một chút rượu mà uống thì càng hay.
Toàn ấu tâm giám phương
Một phương chữa người đàn bà bị chứng huyết lao thân thể gầy còm, hình sắc tiều tụy, mỏi mệt không muốn cất nhắc, trong lòng phiền buồn ho hắng, thở nhiều, người lại hâm hấp nóng chưng, miệng đắng lười khô, mồ hôi ra nhiều quá, mà hoi không đú thở, ăn uống không còn nhớ đến, đó gọi là chứng huyết phong lao, thì phải đúng Du chiên tán, dùng Ngũ gia bi, Mẫu đon bì, Xích thược dược và Đương qui, mồi thứ đều 1 lạng, tán thành bột nhỏ, mỗi lúc uống nó chửng hai đồng cân với nước nóng một chén.
Dùng đồng tiền xanh chấm dầu vào thuốc sắc cho nó cạn còn độ bảy phần ma uống nóng, cứ thường thường uống nó được luôn có thể làm cho người đàn bà béo khỏe trờ lại.
Hòa tế cục phương
Một phương chứa người bị chứng ngũ lao thất thương.
Thi ngày mồng 5 tháng 5 hái lấy ngọn nó về.
Ngày mồng 7 tháng 7 hái lấy lá nó về.
Ngày mồng 9 tháng 9 lấy cá gốc nó chế theo phương pháp, rồi làm ra bột, rây lọc cho thật nhỏ.
Mỗi lần uống nó vói rượu chưng 1 thìa, ngày đêm ba lãn, ai uống nó được lâu có thế trử được những chứng phong lao rất tốt.
Thiên kim phương
Một phương chữa người vi uống thuốc phong đó có chát độc phát ra nóng náy. Hoặc vì bệnh nóng quá mà đến chồ im lặng, người chì muôn quay về chồ có đất lạnh mà nằm.
Dung Ngũ gia bĩ 2 Lạng, nước 4 bát, nấu kỹ cạn chưng phán nứa, đợi khi đến lúc bệnh sắp phát ra thì cho uống.
Ngoại đài bí yếu phương
Một phương chữa người bị chứng gân lứa bếp quá bị sức nóng của lửa phát ra chững đơn độc, phát ra tư hai chán nóng như lứa dốt.
Dung Ngũ gia bi cà lá và cá gốc đốt cháy ra than nhưng phái con tính, nghĩa là bo nó vào cái gi kín mà đốt ở ngoài thì dầu nó cháy ra than nhưng tinh nó vẫn còn rồi dung nước máng ở mái nha trước còn đọng lại ở trong lây nước ấy hòa với thuốc mà bôi là khỏi.
Dương thị sán nhũ phương
Dung lượng: Mỗi khi dũng từ 1 đồng đến 3 đồng cân.
Trường hợp phải kiêng Ngũ gia bi.
Phàm những người nào ờ dưới không có chứng phong thấp. Hay là người vốn chứng âm hư hỏa vượng, thì câm không nén dùng Ngũ gia bì.
Tính nó ghét Huyền sâm, và da răn, nó được viễn chí làm sứ thi rất tốt.
