NGŨ LINH CHI

Tức phần phân con Hàn hào.

(PTEROPƯS PSELA pHON LAY)

Đọc thêm các tên khác:

1. Ngũ linh chi

2. Họp đán

3. Dược bản

4. Hạt đán thi

5. Sinh thường son

6. Độc thung thi

7. Đan chi

8. Khán đán

9. Bạch chi

10. Sinh thái sơn

11 Sinh hoắc son

12. Khát đán

Tính vị:

Khí ôn, vị cam, không độc.

Công hiệu:

Công hiệu của Ngũ linh chi chủ trị hành được mọi khí hòa, chữa được những chứng tâm phúc đau sóc, sao kỹ chín đi thì nó chí được chứng băng lậu, dùng sống thì nó lọi được khí mạch, thông được kinh nguyệt bế tắc, nó hành được ứ huyết rất hay, cứu được người sán hậu huyết vận chửa được những chứng VI bê’ huyết sinh ra đau khắp cả mình.

Thuốc người đàn bà mới sinh, hay trẻ con rất hay dùng nó để vào gan rất chóng.

Cách chế:

Dùng sống cũng phải nghiền cho nhuyễn để bỏ nhưng đá sạn đi. Dũng chín cho rượu vào mà phi qua rồi sao cho bốc khói lên mới nghiền ra để mà dũng.

Những phương giản dị mà hiệu nghiệm

Một phương chửa người đàn bà sản hậu ác lộ không ra, làm ra đau bụng.

Dùng Ngũ linh chi, Trạch lan diệp, Ngưu tất, ích mẫu thảo, Duyên hồ sách, Mẫu đơn bì, Hồng hoa, Xích thược, Sơn Tra, Sinh địa hoàng, các vị bằng nhau nước sắc kỹ 3 lần mà như đã nói ở trên, hoặc gia đào nhân thì càng chóng thành công, nhưng nên nhớ một điều la bài này không nên dùng nhiều quá, uống nó nhiều quá sẽ có hại vì nó thông huyết mạnh.

Một phương chữa người bị chứng ứ huyết, đến nỗi ở dạ dày sưng lèn đau xóc vào tim, hoặc đau bụng hay đau nhói ngay chỗ vị hoàn.

Dùng Ngủ linh chi, Phiên giáng hương, Hồng cúc, Xuyên thông thảo Hồng hoa, Duyên hồ sách, Cửu thái nước sắc kỹ 3 lần lấy tất cả 2 bát rưỡi, chia ra làm 3 lần mà uống, mỗi khi uống pha thêm một chút nước đồng tiện vào mà uống rất hay.

Một phương chữa người đàn bà sau khi đã sinh nở rồi bị chứng huyết vận, chóng mặt quay quắt, hay là tối sầm đầu mặt không biết việc gì bên mình nữa.

Dùng Ngũ linh chi 2 lạng, 1 lạng để sống, 1 lạng sao kỹ, đều làm ra bột, mỗi lần uống với nước sôi 2 đồng cân. Ví bằng đã bị cấm khẩu rồi, thì bất đắc dĩ phải dũng chiếc đũa cả cậy răng miệng ra mà đổ thuốc vào, hễ thuốc xuôi vào được trong cổ là khỏi.

Một phương chữa người sản hậu bị chứng đau bụng.

Dũng Ngũ linh chi, Hương phụ, Đào nhân 3 vị bàng nhau, nghiền ra bột nhỏ, dùng giấm luyện làm hồ mà viên to bằng hạt đậu xanh, đả uống được chừng 1 trăm viên rồi thi gia Bạch truật, Ngưu tất, Trần bì nấu kỹ lấy nước làm thang mà uống.

Xuất ớ Đan khê phương

Một phương chứa người đàn bà sau khi sinh rồi mà bào thai không ra, lại thêm chứng ác huyết xung tâm đau chói.

Dùng Ngũ linh chi một nửa để sống, còn một nứa sao kỹ đều nghiền ra bột, mỗi lần uống 2 đồng cán, uống vói rượu nóng.

Xuất ớ Sán báo phương

Một phương chữa ngươi bị chứng đờm và huyết ngưng kết.

Dùng Ngũ linh chi lấy nước nghiền nát mà phi lọc, cùng với Bán hạ, nâu nước SÔI ngâm rửa (tức là bào) 2 thứ bằng nhau, làm ra bột, giã vắt lấy nước cốt gừng sống tẩm bánh chưng làm hồ mà viên, viên to bằng hạt cây ngô đồng, mỗi lần uống 20 viên uống với nước cơm

Xuất ớ Bách tuyến phương

Một phương chữa người bị chưng Huyết hội.

Nghĩa là huyết nó chạy ngang hình như vỡ mất đường lối, thành’ra chứng quái gở lạ lùng. Phàm những ngươi mà khi không vì lẽ gì mà trong con mắt người ta thấy lòng trắng lòng đen, hầu như đục ngầu rối loạn, trông ra mọi vật đều thây khác cả đi, râu tóc, hay là lông lá cứng thẳng, cứng như sen dày thép, người vẩn ăn uống, mà chẳng nói năng gì hết, như người say ngú, chứng đó gọi là chứng Huyết hội.

Dùng Ngũ linh chi làm ra bột mỗi lần uống 2 đồng cân, uống với nước sôi là khói.

Xuất ở Hạ tứ tích kỳ tật phương

Một phương chứa người đàn bà sau khi sinh nở rồi, bị chúng Nhi chẩm thông, nghĩa là chứng đau nhà con.

Dùng Ngũ linh chi, dùng lứa nho nhỏ mà sao cho thật kỹ nghiền ra bột nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng cân, uống với rượu nóng là khỏi.

Xuất ớ Sán báo phương

Một phương chứa người bị chứng khí huyết xung đột vói nhau làm ra đau xóc.

Dùng Ngũ linh chi để nguyên sống nghiền ra bột độ 3 đồng cân, dùng 1 chén rượu to nấu sôi lên mây sấp ma uống nóng rất hay.

Lại một phương nửa cũng chữa bệnh như trên.

Dúng Ngũ linh chi cúng với Mộc hương tốt, và Ô dược 3 vị bằng nhau, rồi làm ra bột, cũng uống với rượu 2 đồng cân là khỏi

Xuất ớ Linh uyển phương

Một phương chửa người thốt nhiên bị đau tim dư dội.

Dung Ngũ linh chi sao kỷ 1 đồng cân rưỡi. Can khương sao cháy đen 3 phân, đều làm ra bột nhỏ uống với rượu nóng là khỏi ngay.

Xuất ớ sự lâm quáng ký phương

Một phương chưa người vì có trúng, làm ra tâm tỳ hay đau xóc khó chịu, bài này không cứ rằng la đàn ông hay đàn bà đều dung được cả.

Dùng Ngủ linh chi cũng vói Tân lang 2 thứ bằng nhau làm ra bột, nước nấu Thạch xương bồ làm thang mà uống với thuốc bột 3 đồng cân, rồi ăn ngay 1, 2 miếng thịt lợn vào là khỏi.

Xuất ớ Hai thượng phương

Một phương chứa chứng tiểu nhi đau bụng giun.

Dùng Ngủ linh chi làm ra bột 2 đồng cân, Linh phàn phi lứa nứa đồng cân, mỗi lần dùng 2 đồng cân, nước 1 chén sắc còn phân nứa, rồi uống nóng, đáng lẽ nó phái thổ ra giun thi rất chóng khỏi.

Xuất ớ Diêm hiếu trung tập hiệu phương

Một phương chứa người đàn bà nhửng lúc có kinh nguyệt, huyết ra lai rai mãi không dứt.

Dùng Ngũ linh chi sao cho đến bao giờ hết khói thì mói thòi, rồi đem nghiến ra bột, mỗi lần uống: dùng 2 đồng cân cung với Đương qui, thèm 2 đồng càn, rượu 1 chén sắc kỹ cạn chi còn lại 6 phân uống nóng, cứ yên tri mà uống chừng 3, 4 lần là khỏi.

Kinh nghiệm phương

Một phương chữa người đàn bà bị chứng băng huyết mãi không khỏi.

Dùng Ngũ linh chi 10 lạng; nghiền ra bột, nước 5 bát nấu kỹ cạn chỉ còn 3 bát đợi cho nó lắng xuống gạn lây nước trong, gạn lọc bỏ bã đi, rồi lại canh đặc thành cao, lại dùng thêm 2 lạng Thần khúc tốt làm ra bột, hòa vào với cao mà viên, viên to bằng hạt cây ngô đồng, mỗi lần uống 20 viên, uống với rượu nóng đương lúc lòng không, huyết sẽ cầm lại ngay rất là thần hiệu.

Lại một phương nữa cũng chữa bệnh như trên.

Dũng Ngũ linh chi sao chảy lain ra bột, rồi lấy cái quả cân bằng đồng, hoặc bằng sắt, rồi dùng than lửa đốt nó cháy đỏ, cho vào trong bát rượu mà tôi rồi gạn lấy rượu ấy đều vói thuốc bột trên mà uống bao giờ khỏi mới thôi.

Xuất ớ Tập yếu phương

Một phương chứa người bị một phần ruột thoát ra ngoài.

Dùng Ngũ linh chi sao cho nó cháy, hoặc đốt cho nó cháy, lấy khói để mà xông vào chỗ đó, thì nó sẽ rút vào, nhưng trước khi xông thì đã phải nấu lấy nước muối mà rửa cho sạch ngay thì mới đắc hiệu.

Một phương chữa người bị chứng thổ ra huyết, hay ứa ra huyết.

Dùng Ngũ linh chi 1 lạng, Lô hội 3 đồng cân, nghiền ra bột nhỏ, rỏ nước vào mà viên, vièn to bằng hạt cây súng, mỗi lần uống 2 viên uống với nước tương.

Một phương chữa người bị huyết nóng quá, huyết đi bậy cả vào VI kinh, đến nỗi thổ ra huyết mãi không khỏi.

Dùng Ngũ linh chi 1 lạng cung với Hoàng kỳ 5 đồng cân đều làm ra bột, đủng nước mới múc ở ao hay giếng lên mà uống 2 đồng cân.

Một phương chửa người bị chứng thổ ngược không khỏi bất cứ bệnh nhân là người đàn ông hay là đàn bà mà cả ngày cơm cháo ăn vào là thổ ra ngay. Dùng bài này rất hiệu nghiệm.

Dùng Ngũ linh chi rửa cho sạch làm ra bột, dùng nước mật của con chó đực vàng, hòa vào với thuốc bột mà viên, viên to bằng hạt sen, mỗi lần uống 1 viên, nấu nước gừng sống làm thang mà uống, uống mạnh bạo lúc còn đương nóng, không nên súc miệng ăn ngay bát cháo để cho nó đè xuống được la khói.

Xuất ở Kinh nghiệm phương

Một phương có ý làm cho tiêu tan được chứng khí đưa ngược lên, và làm cho ăn uống dễ tiêu hóa.

Dùng Ngũ linh chi 1 lạng, Mộc hương nửa lạng, đều làm ra bột Ba đậu 40 hạt nướng cho đậu chín rồi gói vào miếng vái, hoặc là giấy mà ép để khử hết dầu, rồi làm ra bột, dùng nước hồ mà viên, viên to bằng hạt đậu xanh, mỗi lần uống 5 viên, uống thang với nước sôi.

Xuất ớ Phổ té phương

Một phương chữa người bị chúng sốt rét có báng lâu không khỏi, hoặc mỗi ngày phát sốt 1 cơn, hay mỗi ngày 2, 3 lần phát rét, hay là 2, 3 ngày mới phát 1 lần.

Dùng Ngũ linh chi cùng với Gàu đầu người mỗi thứ 1 đồng càn, và vôi xây thành thượng cổ 2 đồng cân., (lây miếng hồ to giă nát ra, cho nước lâ vào mà quấy gạn bỏ đất cát đi chi lấy nước vôi không phơi khô rây sạch lấy vôi), nghiền tất cả ra bột dũng cơm làm hồ mà viên, viên to bằng hạt tấm kết, mỗi lần uống

• viên đầu canh năm dậy sớm lấy nước suối ma uống, có thể chữa được khỏi dứt cơn sốt rét ngay.

Xuất ờ Hải thượng phương

Một phương chữa người bị chứng tiêu khát uống bao nhiêu nước cũng như không.

Dùng Ngũ linh chi cùng với Hắc đậu bỏ vỏ 2 thư bằng nhau làm ra bột, mỗi lần uống 3 đồng cân, nước nấu vỏ quả bí xanh (bí đao) làm thang mà uống, nếu không có vỏ bí đao xanh thì dùng lá cây bi xanh cũng được, mỗi ngày uống

• lần, không nên uống thuốc gì nóng, có chăng là nên uống bài Bát vị hoàn, nhưng phải bỏ phụ tử đi, mà gia thêm Ngũ vị tứ vào thay, nếu phải chứng khát vừa thì chỉ uống 2, 3 thang là hết ngay.

Xuất ớ Báo mệnh tập phương

Bài này tên nó gọi là Trúc lung tán.

Một phương chửa người bị trúng phong thành ra chứng nan hoán, bán thân bất toại.

Dùng Ngũ linh chi nghiền ra bột, lây nước bỏ vào mà phi lọc cho sạch những bọt đục đen nổi lên trên đi, còn chất lắng xuống dưới nghiền ra bột thật nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng cân, uống nó với rượu nóng, mỗi ngày uống 1 lần thôi, kế đó nên uống thêm bài Tiểu tục mệnh thang để trừ căn, vả lại nó còn giữ vững được khí huyết điều hoa thì mới ổn định, Bài trên đây gọi là Truy hổn tán.

Xuất ớ Kỳ hiệu phương

Một phương chữa người bị gió lạnh thành ra huyết khí hay bế tắc, không được lưu thòng làm ra chứng chân tay tê bại, thân thể nhức mỏi, ma mộc bất nhân, là bẹo không biết đau, mà lại lạnh buốt.

Dùng Ngũ linh chi 5 lạng, Một dược 1 lạng, Nhũ hương 5 đồng càn, Xuyên ô đầu 1 lạng rưỡi, sao hoặc là nướng kỹ gọt bỏ vỏ đi tất cả làm ra bột, rỏ nước vào mà viên, viên to bàng hạt sen, mỗi lần uống 2 viên, nấu nước gừng sống lâm thang mà uống, đương lúc nóng pha thêm một chút rượu và mà uống ngày.

Xuất ớ Bán thao diễn nghĩa phương

Một phương chữa người bị gãy xương làm ra sưng đau.

Dùng Ngũ linh chi cùng vói Bạch cập mỗi thứ đều 1 lạng. Nhũ hương cúng vói Một dược mỗi thứ 3 đồng cân, đều làm ra bột tất cả, rồi hòa với nước nóng đun sôi thật kỹ cùng với dầu vừng hòa vào cho đều mà đồ vào chồ đau rất hay.

Xuất ớ Càn khôn bí uẩn phương.

Một phương chữa người bị đâm chém đến tổn thương nhiều, có ý muốn như là tiếp sức cho xương lành mạnh lại.

Dùng Ngũ linh chi 1 lạng, Hồi hương 1 đồng cân, 2 thứ đều làm ra bột. Nhưng trước hết hãy dùng Nhũ hương bột mà đắp vào chỗ nào đau nhức, rồi dùng cháo gạo Tiểu hoàng mễ mà đồ đi đã, rồi mới đem thuốc bột 2 vị này mà rác lên trên chỗ cháo vừa đồ, dùng vái buộc những cái nẹp bâng gỗ để bó giáp kín, có thể giữ cho nó được vững vàng chừng 5, 3 ngày.

Xuất ớ Nho môn sự thăn phương

Một phương chữa người bị chứng Ngũ cam chiều nhiệt.

Dũng Ngũ linh chi tán qua rồi đem nước mà phi lọc kỹ đi rồi lấy 1 lạng, cung với Hồ hoàng liên 5 đồng cân, làm ra bột dũng nước mật của con lợn đực làm hồ mà viên, viên to bằng hạt gạo thơm, mỗi lần uống 1, 2 chục viên uống với nước cơm.

Phàm những người dạ dày bị sưng trương lên mà tóc đen thì không nên dùng, những thư Đại hoàng, Hoàng cầm để đến nỗi tổn thương vị khí, sợ về sau nó lại sinh ra chứng khác mà không hay.

Xuất ớ Toàn ấu tân gián phương

Một phương chữa người bị chứng ho hắng vì phổi sưng.

Dùng Ngũ linh chi 2 lạng, Hồ đào nhân 8 cái, Bá tử nhân nửa lạng, đều nghiền ra bột nhỏ cả, rỏ nước vào mà viên, viên to bằng hạt đậu xanh, mỗi lần uống 20 viên, lấy nước cơm hoặc nước cháo làm thang mà uống.

Xuất ớ Phố tế phương

Một phương chữa người vì uống rượu quá nhiều thành ra tích, da nốt vàng kệch như người hoàng đản, mặt mũi sưng nặng lên như người bủng beo.

Dùng Ngũ linh chi làm ra bột lấy 1 lạng, cho vào một chút Xạ hương dùng cơm luyện làm hồ mà viên, viên to bàng hạt đậu xanh, mỗi lần uống 1 viên, uống với nước cơm.

Xuất ớ Phố tế phương

Một phương chữa người bị đau mắt sinh ra màng che đầy cả mắt.

Dùng Ngũ linh chi cùng vói Hải phiêu tiên (tức là mai cá mực) 2 thứ bằng nhau đều làm ra bột cực nhỏ, dũng gan lợn luộc chín rồi thường ngày cứ chấm thuốc bột mà ăn như thường, thì mắt hết đau và hết gỉ hết màng.

Xuất ớ Minh mục kinh nghiệm phương

Một phương chữa người bị chứng trùng thiệt; lưỡi sưng to gấp đôi, đầy cả mồm lại thêm chưng đau.

Dùng Ngũ linh chi 1 lạng giã rồi lọc sạch làm ra bột, nấu với nước giấm gạo mà ngậm rồi lại súc miệng mà nhổ đi.

Kinh nghiệm phương

Một phương chứa người vì bị huyết xấu mà làm ra chứng nóng, chứng đau răng.

Dùng Ngũ linh chi làm ra bột, mà nấu vói nước giấm gạo mà ngậm rồi nuốt đi là khỏi.

Xuất ở Trực chí phương

Một phương chữa người bị chứng huyết chí hội huyết. Ngày xưa có một người bị chứng bệnh hạt cơm mọc lên như những mụn thịt thừa coi tựa như là hạt cơm, có nốt đen đỏ, một hôm vì ngứa quá, người ấy mới gãi mạnh làm cho bật máu ra chảy thành dòng đã 7 ngày tưởng chết, may gặp được ông thầy chỉ dạy.

Dùng Ngũ linh chi làm ra bột nhỏ, ông bảo cứ đem thuốc bột mà xát vào chồ chảy máu thì khỏi ngay, thật là thần phương.

Xuất ớ Y phương tuyển yếu phương

Một phương chữa người bị phải chứng đại phong; Nghĩa là chứng phong cùi hủi cụt, lở lang chốc lếch ghê gớm.

Dùng Ngũ linh chi làm ra bột mà hòa vào vói dầu chay mà bôi vào những chỗ lở lang.

Trích huyền phương

Một phương chữa những người bị sâu độc cắn, hay là rắn hổ mang phun nọc độc, hay là bị bò cạp đốt, hay là những rắn rết, sâu bọ có độc làm hại.

Dùng Ngũ linh chi làm ra bột mà bôi xát vào nhửng chỗ vết thương ấy rất là hiệu nghiệm.

Xuất ớ Kim quĩ cấu huyền phương

Dụng lượng:

Mỗi khi dùng Ngũ linh chi thì dũng nó từ 1 đồng cân rưỡi cho đến 3 đồng cân.

Trường họp phải kiêng Ngũ linh chi.

Phàm những người xưa nay vốn đã có chứng huyết hư, mà xét ra không có điều gì là ứ động, thi phải kiêng không nên dùng Ngũ linh chi.

Tính nó ghét Nhân sâm.