Kinh nghiệm điều trị đột quỵ
Thẩm Bảo Phiên Quốc Y đại sư, một bậc thầy về y học cổ truyền Trung Quốc, giỏi điều trị các bệnh tai biến mạch máu não và đã tích lũy kinh nghiệm lâm sàng phong phú. Ông cho rằng mặc dù có nhiều nguyên nhân dẫn đến đột quỵ nhưng cơ chế bệnh sinh thường gặp là “đờm và ứ tương kết”. Vì vậy, trong điều trị tai biến mạch máu não, chỉ cần đồng thời “khứ ứ thông lạc”, còn kiêm hóa Đàm, để đạt đến mục đích “khứ ứ hóa đàm”, thông kinh lạc, khí huyết lưu thông, khôi phục lại công năng Tạng Phủ, kinh lạc, trừ bỏ tà khí.
Tai biến mạch máu não hay còn gọi là “Trúng Phong”, thường xảy ra đột ngột và có đặc điểm là liệt nửa người, Miengj Mắt méo lệch, nói ngọng hoặc im lặng, rối loạn cảm giác một phần, hoa mắt hoặc chóng mặt. Do bệnh khởi phát nhanh và chuyển biến nhanh, giống với phong hàn, nên gọi là “thốt nhiên trúng phong”. Tai biến mạch máu não có đặc điểm là khả năng mắc bệnh cao, tỷ lệ mắc bệnh cao, tỷ lệ tử vong cao và nhiều biến chứng. Do đó, giảm tỷ lệ tử vong và tỷ lệ mắc bệnh là mấu chốt của việc điều trị. Tai biến mạch máu não do thiếu máu não cục bộ bao gồm cơn thiếu máu não thoáng qua (tai biến mạch máu não mini), nhồi máu não do xơ cứng động mạch, thuyên tắc mạch não… Đây là căn bệnh phổ biến và thường xuyên xảy ra ở người trung niên và cao tuổi, tỷ lệ mắc bệnh ngày càng tăng qua các năm. Điều trị kịp thời trong giai đoạn hồi phục là chìa khóa để thúc đẩy quá trình hồi phục, giảm di chứng, giảm tỷ lệ tàn tật.
Thông qua hàng loạt công trình nghiên cứu, Thẩm Bảo Phiên cho rằng bệnh tai biến là “Tiêu thực bản hư”. Theo thuyết “đờm ứ đồng bệnh”, Bản là khí huyết khuy hư, tạng phủ hư tổn. Tiêu là phong, hỏa đờm, khí. Theo đó thì” bách bệnh kiêm đờm”, “bách bệnh kiêm ứ”. Không có đờm không có thốt nhiên. Do đó đờm ứ phải đồng trị trình bày ở dưới đây.
Trúng phong Tạng Phủ
● Đàm nhiệt phong hỏa nội bế Tâm khướu
[Triệu chứng chính]
khởi phát đột ngột, hôn mê, ngáy mũi và có tiếng đờm, liệt nửa người kèm theo co cứng chân tay, cổ cứng và cơ thể nóng lên, phiền nhiễu và bồn chồn, co giật thường xuyên hoặc thấy nôn mửa, có máu trong phân, lưỡi đỏ, rêu vàng khô Hoặc nhờn, mạch Huyền Hoạt Sác.
[Phương pháp điều trị]
Tân lương khai khướu, thanh hóa đờm nhiệt.
【Công thức】
Bài thuốc “Linh dương giác thang” . Tùy theo các triệu chứng tiến triển, có thể điều chỉnh liều bất cứ lúc nào để tiếp tục dùng. “Thanh khai linh”tiêm được thực hiện 2 lần một ngày. Bổ, trừ: Đối với gan hỏa nặng thêm Long đởm thảo, Hoàng cầm, Sơn chi; đối với chứng nhiệt đờm nặng thì thêm Thiên trúc hoàng, Đởm nam tinh, Bối mẫu; Phủ thực đại tiện bí gia Đại hoàng, Uất kim, Tam thất.
● Đờm thấp ứ trệ, che lấp Tâm thần
[Triệu chứng chính]
Mất ý thức, liệt nửa người, chân tay rã rời, tê bì, thậm chí chân tay lạnh, sắc mặt tái nhợt, môi thâm, có nhiều đờm và nước bọt dãi. Chất lưỡi nhợt đen, Rêu trắng nhờn, mạch Trầm Hoạt hoặc Trầm Hoãn.
[Phương pháp điều trị]
Tân ôn khai khướu, điề đàm giáng trọc
[Công thức]
Bài thuốc ” Tô hợp hương hoàn” 1 viên đã sẵn sàng để uống. Liều lượng sẽ được điều chỉnh tùy theo diễn biến của các triệu chứng. Tiếp tục sắc lấy thuốc và uống “Điều đàm thang” để thêm các vị: Bán hạ, Trần bì, Phục linh, Chế Nam tinh, Chỉ thực, Thạch xương bồ, Uất kim, Viễn trí, Ngưu tất. Trị huyết ứ nặng thêm Đào nhân và bột Tam thất.
● Nguyên khí tổn hao, tâm thần tán loạn
[Triệu chứng chính]
Thần trí hôn mê, đổ mồ hôi lạnh ở tay, tay buông thõng. Nặng thì toàn thân ướt và lạnh, đại tiểu tiện tự ra, teo Lưỡi, chất lưỡi tím sẫm, rêu lưỡi mỏng và nhờn, mạch Trầm hoãn hoặc Vi nhược.
【Phương pháp điều trị】
Hồi dương cố thoát.
[Toa thuốc]
“Sâm phụ thang” lựa chọn hàng đầu. Khí âm lưỡng hư dùng ” Sinh mạch tán”, nội bế ngoại thoát thì “Điều đàm thang” và ” Sâm phụ thang”. Tùy theo chứng bế hay thoát mà gia giảm.
Trúng phong kinh lạc
● Phong đàm ứ huyết tắc nghẽn mạch lạc
[Triệu chứng chính]
Liệt nửa người, tê một bên cơ thể, Miệng mắt méo lệch, lưỡi cứng khó nói, chóng mặt hoa mắt, hoặc đầy tức ở ngực và vùng thượng vị, hoặc buồn nôn, nhiều đờm, chất lưỡi nhợt tối, rêu lớp phủ trắng và nhờn, mạch Huyền Hoạt hoặc Hoạt.
[Phương pháp điều trị]
Tức phong hóa đàm thông lạc.
[Toa thuốc]
“Bán hạ Bạch truật thiên ma thang”. gia giảm. Thấp nặng gia Thạch xương bồ, Viễn trí. Buồn nôn, Đờm nhiều. Ứ nặng gia Xuyên khung, Đương quy, Tam thất.
● Can dương phong động, đờm thấp ứ trở
[Triệu chứng chính]
Liệt nửa người, tê nửa người, miệng và mắt méo xếch, lưỡi cứng khó nói, đau đầu, chóng mặt như say rượu, nóng ngực khó chịu, miệng đắng và họng khô, nước tiểu đỏ và phân khô, lưỡi đỏ sẫm, rêu mỏng màu vàng và nhờn, mạch Huyền sác.
[Điều trị]
Bình Can thanh nhiệt, điều đờm thông lạc.
[Công thức]
“Thiên ma câu đằng ẩm” gia giảm. gia giảm đờm nhiệt nặng thêm Trúc lịch, phân táo thì thêm Đại hoàng; Can hỏa vượng thì thêm Long đởm thảo; đối với chứng ứ trệ nặng thì thêm Đan sâm, Đào nhân, bột tam thất.
● Khí hư huyết ứ, đờm trở kinh lạc
[Triệu chứng chính]
Liệt nửa người, tê bì một phần, miệng mắt méo lệch, lưỡi cứng khó nói, chất lưỡi nhợt tối, có điểm ứ, rêu lưỡi trắng mỏng nhớt, mạch Tế nhược.
[Phương pháp điều trị]
Ích khí hoạt huyết, hóa đàm thông lạc.
[Đơn thuốc]
“Bổ dương hoàn ngũ thang”. Đờm thấp nhiều gia Nam Tinh, Thạch xương bồ. Khí hư gia Bạch truật, Phục linh, Đẳng sâm. Khó nói gia Xương bồ, Uất kim, viễn trí
● Âm hư phong động
[Triệu chứng chính]
Liệt nửa người, tê một phần cơ thể, miệng và lưỡi xiên, cáu kỉnh và mất ngủ, chóng mặt, ù tai, nóng lòng bàn tay, bàn chân, chất lưỡi đỏ hoặc đỏ sẫm, rêu ít hoặc không phủ, mạch Tế Sác hoặc Huyền Tế.
[Điều trị]
Dục âm tức phong thông lạc.
【Công thức】
Sinh địa, Mạch môn, Huyền sâm, Bạch thược, Quy bản, Đào nhân, Câu đằng, Thiên ma, Uất kim, Địa long, Ngưu tất gia giảm. Đối với người âm hư nhiệt nặng thì thêm Đan bì, Địa cốt bì, Chi tử, đối với người bốc hỏa thành đờm thì thêm Qua lâu, Bối mẫu, Thiên ma.
Theo cách phân loại và điều trị trên, có thể thấy ngoại trừ các chứng khí trệ, uất kết cần bồi bổ và cố định, các loại chứng tai biến mạch máu não khác đều nên dùng bài thuốc trị đờm, huyết ứ.
