MẠCH TRƯỜNG, ĐOẢN, TẾ, HỒNG, HƯ THỰC CHỦ BỆNH
Phiên âm:
Trường mạch khí bình. Đoản mạch khí bệnh. Tế tắc khí thiếu. Đại tắc bệnh tiến. Phù trường phong giản. Trầm đoản súc thực. Huyết hư mạch hư. Khí thực mạch thực. Hồng mạch vi nhiệt. Kì âm tắc hư. Tế mạch vi thấp, Kì huyết tắc hư.
Dịch nghĩa:
Mạch trường khí bình. Mạch đoản khí nhược. Mạch tế ngắn hơi. Mạch đại bệnh tiến. Phù truờng phong giản. Trầm đoản không tiêu. Huyết hư mạch hư. Khí thực mach thưc. Mạch hồng là nhiệt Phân âm phải hư. Mạch tế là thấp Thì huyết phải hư.
Dịch theo lời giải:
Đoạn này nói về chứng bệnh chủ yếu của sáu mạch : trường, đoản, tế, hồng, hư, thực.
Nhịp đập của mạch cho thấy rõ rệt mạch trường, đó là sự biểu hiện cùa chính khí sung túc dồi dào, hiện tượng bình thường và cơ thể khỏe mạnh. Mạch đập cho thấy đoản (ngắn), phân nhiêu thuộc bệnh biên của chân khi hư nhược. Mạch đập cho thấy đại (to), chứng tỏ bệnh đang tiến triển. Nếu mạch cho thấy trường ở bộ phù. đông thời có cảm giác căng thẳng (khấn trương), thường gặp ở bệnh động kinh (phong giản).
Mạch thấy đoản ở bộ trầm, đó là thức ăn lưu cữu không tiêu. Phàm khí huyết hư nhược, hoặc thấp tà trệ ở kinh lạc, mạch đập phần nhiêu là tế (nhỏ). Phàm nhiệt thịnh làm tốn thương âm, mạch phần nhiều là hồng đại. Tóm lại, khí huyết hư thường thấy mạch hư. Tà khí thực thường thấy mạch thực. Mạch thường thấy trên lâm sàng nói chung là như vậy.
Ghi chú:
(1) Phong giản (nhàn) là một trong những bệnh cùa bệnh giãn mà người ta gọi là động kinh, phân nhiêu do phong đàm gây bệnh, thường bỗng nhiên lên cơn ngất, xiu, co giật, trợn mắt, lúc lên lúc không.
