Mạch và chứng của bài Đào hạch thừa khí thang

Điều 109. Bệnh thái dương không giải, nhiệt kết lại ở bàng quang, người như cuồng, huyết tự ra, ra thời khỏi, nếu ngoại chứng chưa giải thì chưa nên công, phải giải ngoại chứng trước, ngoại chứng trước đã giải rồi, chỉ còn chứng đau quặn lại ở bụng dưới, là có thể công được, nên dùng Đào hạch thừa khí thang.

Tóm tắt:

Chứng trạng và cách chữa bệnh thái dương không giải, nhiệt kết lại ỏ bàng quang sinh

huyết đọng.

Thích nghĩa:

Bệnh thái dương không giải, nhiệt uất kết lại ỏ vùng bàng quang, ngưòi bệnh như cuồng là do nhiệt nhiều quá, huyết ứ lại mà gây nên. Chỉ vì lúc ngoại chứng chưa giải thì chưa nên công hạ, sẽ gây ra tình trạng ngoại tà hãm vào trong, phải dùng phép chữa biểu trưốc, chữa lý sau. Khi ngoại chứng đã giải thì thấy bụng dưới đau quặn dùng Đào hạch thừa khí thang để hạ ứ nhiệt.

Lời chú chọn lọc:

Trình Giáo Thuyên nói: “Nhiệt kết ở bàng quang mà tiểu tiện không lợi là phần khí thụ tà; tiểu tiện lợi là phần huyết thụ tà”. Điều này không nói tới tiểu tĩện là vì 3 chữ “huyết tự ra”. Nhưng nói bụng dưới đau quặn là bao gồm cả câu tiểu tiện tự lợi rồi. Đào hạch thừa khí thang với Ngũ linh tán tuy cùng là thuốc chữa vào gốc của thái dương, nhưng một đằng là theo trước mà cho lợi, một đằng lại công hạ ra đằng sau, chủ trị khí phận và chủ trị huyết phận khác nhau.